با اخلاقمون بچه ها رو جذب می کنیم یا دفع ؟!!!
در مرکز تربیت معلم دینی عربی دارالفنون، به دانشجو ها می گفتم: آقایون شما کاری بکنید که دانش آموزا از شما خوششون بیاد ، شمارا دوست داشته باشند، اگه دبیر دینی را دوست داشته باشند، صدای قرآن که بشنوند به عشق شما به اون توجه می کنند. صدای اذان را که بشنوند به یاد شما از اون لذت می برند. هیچ چی هم به اونا یاد ندید، حداقل در اونا گرایش به دین به وجود آورده اید. اونا خودشون به دنبال دین، راه می افتند. هدف اصلی درسِ دینی همینه، شما اگه سخن مولفین کتابهای دینی را خطاب به خودتون در اول کتاب های دینی بخونید، اونا از شما همین هارا میخوان. ... شما این کار را بکنید اگه ثواب داشت مال شما، هرچی هم گناه داشت مال من.
بعد به اونا می گفتم چه قدر... دبیران دینی که باعث نفرت دانش آموزان از دین شده اند و چه دبیران ریاضی که اقلیت ها را وارد اسلام کرده اند. نمونه ی این دبیران ریاضی دوست عزیزم آقای ...... دبیر منطقه ی 10 تهران که بااخلاق جذاب و بیان هنرمندانه ی زیبایی های اسلام درآموزشگاه علمی مهربان در خیابان ستارخان، دانش آموز غیر مسلمان را عاشق اسلام و وارد اسلام کرد. واما خاطره ی تلخی هم از یک معلم دینی ........
✳️تعامل مسجد و خانواده شاه‌راه موفقیت
مسجد را میتوان اصیل‌ترین پایگاه در نظام اسلامی دانست و از سوی دیگر خانواده نخستین و مهمترین جامعه‌ای است که شخصیت فرد در آن شکل می‌گیرد و رشد و نمو پیدا میکند. برقراری ارتباط معنوی بین مسجد و خانواده قطعاً ثمرات و آثار بسیار ارزشمندی بر جای خواهد گذاشت؛ چراکه فردی که در بستری تلفیق شده از فضای معنوی مسجد و فضای صمیمی خانواده تربیت شود، راه راست را پیدا کرده، در آن گام می‌گذارد.
تجربه مربی : نکته حیاتی!!!
نکته ای حیاتی برای مربیان عزیزی که تازه وارد کار میشوند:
هنگام ارتباط اولیه با متربی ها مطمئناً کارها و حرفهای ناشایست زیادی از آن ها میبینید و میشنوید... که اگر تصمیم داشته باشید به همه آنها واکنش نشان دهید، رابطه شما پایداری خود را از دست میدهد.
رابطه اولیه که در آن متربی سعی دارد تا هرچه بیشتر از شخصیت مجهول مربی متوجه شود بسیار مهم است، چون هر کار شما یک گام در معرفی خودتان به متربی است. که اگر شما را فردی قلمداد کنند که به علایق و سلیقه رفتاری و حرف های آنها ارزش غائل نیستید و همیشه تو ذوق آنها میزنید، کار مشکل میشود.
اصولاً متربی ها تشویق پذیر و تنبیه گریز هستند.
در زمان اولیه رابطه، بهترین سبک رفتاری برای عدم بروز این مشکل این است که: شما در مواجهه با رفتار های غلط، سرد یا تقریباً بی تفاوت (نه کاملاً) و در مواجهه با رفتار های خوب، بسیار گرم، انگار که اصلاً تاکنون رفتار سردی با آن نداشته اید، داشته باشید.
یک نکته:
شاید بابعضی از متربی هایی مواجه شوید که به دلایلی رفتار های غلط آنها بسیار زیاد است.
در این هنگام شما باید بر کوچکترین کارهای آنها تمرکز کنید و زود تشویق کنید...
حتی بعضی اوقات برای رفتار های خوب آنها جایزه ای هم تدارک ببینید.
نکته فنی راهبردی در این بحث:
چون آشنایی اولیه است و متربی قصد دارد به شما نزدیک شود و راهِ نزدیک کردنِ خودش به شما را، در خشنود کردن شما میبیند، پس تمرکز در کارهایی میکند که موجب خشنودی شماست. و کارهای خلاف این امر رفته رفته به حاشیه میرود و از او سلب میشود...
کانال تلگرامی وبلاگ:
@morabi_masjed
✴👈راهکارهای تربیتی جهت نمازخوان شدن فرزندانمان :
👈۱. خودتان الگوی خوبی باشید. اگرشمانمازعاشقانه و اول وقت نخوانید و مثل کلاغ نوک به زمین بزنید انتظار نداشته باشید فرزندتان نمازخوان شود.
👈۲. بعدازنماز کودک یکی دوساله به بالا رادرآغوش بگیرید و رفتاربامحبت تری با او داشته باشید تافرزند ببیندشما هر وقت نماز میخوانید مهربانتر میشوید و به این وسیله به نماز علاقه مند میشود.
خطاهای فرزند پروری
1-خطای تو بدی: یعنی پدر و مادر کاری بکنن که معنی اون این باشه که فرزندشون بده .دقت کنین بچه ها کار بد میکنن اما بد نیستند. اونچه بده و باید تنبیه بشه رفتار بچه است، کار نادرستشه نه خودش
2-خطای تو مهم نیستی: مثلا
بچه :مامان امروز ناهار چی داریم؟
مامان:قرمه سبزی
بچه:دوست ندارم .من شیر کاکائو میخورم
مامان:چی دوست نداری؟چرا ؟خیلی خوشمزه است. بابا خیلی دوست داره
خطا:بابا مهمه ،تو مهم نیستی
والدین و کودک دبستانی
هیج پدری به هنگام صبح بیدار نمی شود تا زندگی فرزندش را تیره سازد . هیچ مادری با خود نمی گوید « امروز اگر فرصتی پیش بیاید بر سر فرزندم داد خواهم زد و یا او را تحقیر خواهم کرد » .
با این وجود باز هم جنگ و جدال در می گیرد . برای اجتناب از این وضع ناخواسته ، توجه به این نکات ضروری است .
مشاهده طبیعی یکی از کارآمدترین شیوه های شناخت و ویژگی های شخصیتی متربی است در این روش، مربی رفتار و عکس العمل متربی را در موقعیت های گوناگون در جلسات آموزشی ، فعالیت های گروهی، اردو، ورزش و ... با عینک ارزیابی زیر نظر می گیرد.
در این روش حتماً باید نتایج مشاهده طبیعی را به دقت یادداشت کنید تا مبنای گام های بعدی تربیتی شما باشد.
از دیگر راه های شناخت ویژگی های شخصیتی متربی، مصاحبه با فرد، دادن پرسش
نامه با هدف شناخت افکار، تمایلات ، احساسات، نگرش ها و نگرانی های او و
نیز اجرای آزمون های صفات شخصیت مانند آزمون های فرافکن و دورشاخ است.
مربی می تواند پاره ای از صفات شخصیتی فرد را نیز در قالب نظرسنجی از دوستان، هم کلاسی ها، بستگان فامیلی و غیره پیدا نماید.
امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش
روایت می کند که موسى بن عمران علیه السّلام گفت: بار خدایا آنهائى که در
روز قیامت، روزى که سایبانى جز سایبان تو نیست؛ در سایه عرش تو قرار می
گیرند،چه افرادى هستند؟ خداوند متعال فرمود: کسانى که دلشان پاک باشد،
کسانى که به مسجدها میروند و در آنجا مأوا گیرند، همان گونه که عقابه ا
به آشیانه هاى خود پناه میبرند. (برقی، ١٣٧١ق، ج١، ص:١٦)
دو رکنِ والدین و محیط در تربیت از اهمیت فراوانی برخورداراند. وقتی
والدین به عنوان مربیان اصلی فرزند، دغدغهی تربیت سالم و دینی او را داشته
باشند، طبیعی است که به دنبال محیطی سالم و نورانی برای رشد و تعالی فرزند
خود باشند و با تلاشهایی که خود آنان در راستای تربیت فرزندان انجام
میدهند، مکمّل خوبی برای تغذیهی تربیتی او خواهند شد. در این میان چه
محیطی را بهتر و نورانیتر از مسجد میتوان یافت؟
مسجد مکان
مقدّسی است که در ابتدا تداعی‌کنندۀ نماز جماعت و مراسم‌های دینی و مذهبی
در ذهن می‌باشد، امّا اسلام مسجد را پایه‌گذاری نمود تا افزون بر دعا و
نیایش و عبادت، کانون تعلیم و تربیت و فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی نیز
باشد. یکی از کارکردهای مهمّ این نهاد مقدّس، کاربری آن در خصوص امور
تربیتی و آموزشی است. این مکان با کارکردهای بسیار زیادی که دارد، می‌تواند
والدین و تمامی دست‌اندرکاران تربیت را کمک نموده و راه‌گشای بسیاری از
مشکلات تربیتی آنان به شمار رود و از این طریق می‌توانند استعدادهای فطری
خداجویانه کودکان و نوجوانان خود را بیدار نگه‌داشته و باعث تقویت باورهای
مذهبی و اعتقادی آنان شوند.
مباحث «حجت الاسلام و المسلمین سید علیرضا تراشیون» مشاور و کارشناس تربیتی
کودک و نوجوان در مورد گامهای اولیه تربیت «حضرت زهرا (سلام الله علیها)
به عنوان برترین الگوی تربیتی که در قبال فرزندان خودشان ارائه دادند...»؛
منبع: رادیو سراسری معارف (6:31)
جوانان و نوجوانان از ارکان مهم و بسیار حیاتی کشور ما هستند. تلاش برای هدایت صحیح علمی و فرهنگی این آینده سازان، از اصلی ترین تلاش های ممکن است.
در هر جامعه ای برای دستیابی به اهداف والای زندگی و پیشرفت کشور، تلاش هایی صورت می گیرد اما این تلاش ها بر اساس قواعد خاصی است و قانون حد و مرزهایی برای اعمال و رفتار انسان ها در مواجهه با اجتماع تعیین می کند که معمولاً آنها را ارزش و نقطه مقابل آن را ناهنجاری می نامند. در حقیقت این قواعد هستند که به تفکر و رفتار انسان ها نظم داده و آنها را هدایت می کنند.
ذهن و روح جوانان و نوجوانان نیز در این مورد نیازمند هدایت است و این مهم ابتدا بر دوش خانواده و سپس مربیان عزیز تربیتی و اردویی مدارس است. اما مربیان و سرپرستان اردوها باید بدانند که جوانان و نوجوانان در این برهه سنی از زندگی دارای مشکلات خاصی هستند که با مشکلات بزرگسالان و کودکان دارای تفاوت های زیادی است. نوجوانی در حقیقت دوره مشکلات عدیده و غیرقابل پیش بینی است.
لذا با توجه به مقدمه فوق رعایت موارد زیر توسط مربیان عزیز در اردوها در برخورد با نوجوانان و جوانان ضروری است.
کسى که نداند طلا چیست یا نقره چیست، اگر در این معدن به طلا هم برخورد کند، چون نمی شناسد، از آن صرفنظر خواهد کرد. باید بدانید طلا یعنى چه و چه ارزشى دارد، بعد بروید استخراج کنید.
«و من کلام له صلّى اللَّه علیه و آله: النّاس معادن کمعادن الذّهب و الفضّة».
آنچه که در این جمله شریف و کوتاه و پرمغز مورد نظر است، وجود
استعدادهاى پنهان در هر فردى از افراد انسان است. اینکه حالا بعضى این بحث
را به بحث جبر و تفویض و این چیزها متصل می کنند، این دور شدن از محتواى
واضح و ظاهر این حدیث شریف است. در این حدیث می خواهد بفرماید:
همچنان که معادنى وجود دارد که در اینها طلا هست، نقره هست - حالا این دو تا را به عنوان مثال ذکر کرده‌اند؛ معادن گوناگونى وجود دارد - و ظاهر کار، سنگ است، خاک است، زمین است، چیزى محسوس نیست، اما اگر بکاوید، اگر بشناسید، اگر قدر بدانید، در زیر همین سنگ و خاک معمولى، یک عنصر گرانبها پیدا خواهید کرد که ارزش آن با ارزش آنچه که در ظاهر دیده می شود، قابل مقایسه نیست، انسان ها هم همین جورند؛ یک ظاهرى وجود دارد که در حرکات و سکنات و گفتار و رفتار و کردار انسان ها، آدم اینها را مى‌بیند؛ اما یک باطنى هم وجود دارد که آن عبارت است از استعدادهاى متراکمى که خداى متعال در وجود انسان گذاشته است. البته این استعدادها یکسان نیستند - همچنان که معادن یکسان نیستند - اما همه در این جهت شبیه همند که آنچه در کمون است و آنچه در باطن وجود انسان است، بسى ارزشمندتر است از آنچه که شما در ظاهر مشاهده می کنید.
طرح شهید بهشتی
جوانی فرصت تکرار ناشدنی ای برای انسان است. سن جوانی سن تثبیت سبک زندگی انسان است. در این سن انسان آینده، هدف و سبک رفتاری خود را مشخص می کند. رفتارهایی که از جوان سر می زند ثمره دو دهه تربیت اوست. جوانی سن شروع تربیت نیست، به معنای دیگر، سن تغییر شناخت و رفتار نیست بلکه سن پرورش و رشد خصلت های تثبیت شده خود اوست.
علاوه بر نکته فوق در یک بررسی آسیب شناسانه فعالیت های تربیتی به وضوح می بینیم، نوجوان به محض ورود به سن جوانی، اگر نتوانست خود را دخیل در فعالیت های مسجد کند، کم کم به فراموشی سپرده می شود. غالباً دانشجویان و افرادی که به بازار کار وارد می شوند در این سن خطیر پس از طی سالها حضور در گروه های مسجدی، توفیق حضور در برنامه ها و اتصال به مسجد را ندارند. جوان در سن حساسی از لحاظ رفتاری است یعنی سالها مربیان تربیتی زحمت می کشند تا نوجوان این مرحله حساس بلوغ و نوجوانی خود را طی کرده و به مرحله ثبوت مذهبی برسد اما به محض ایجاد مشغله تحصیل و شغل و عدم مسئولیت در مسجد، این جوان دقیقاً در لحظه ای که نیاز به اتصال به مسجد و برنامه های دینی دارد، از مسجد جدا می شود. لذا ضرورت ایجاب می کند که فکر و طرحی برای جوانان 19-25 سال مسجدی شود تا بتوان نگاه مستقل و ویژه ای جهت انتقال معارف و مسائل تربیتی آموزشی به آنها داشت.
علاوه بر این نباید به جوانانی که مسئولیتی تربیتی اجرایی در مسجد به عهده می گیرند نگاه ابزاری داشت. یعنی این افراد وسیله ای هستند تا نوجوانان بیشتری به مسجد بیاید. این نگاه یک نگاه ناقص تربیتی است. چرا که این نگاه منجر می شود به این مطلب که من مربی به اندازه ای به ایشان محتوا بدهم که نیاز نوجوانان تحت نظر ایشان است و این افراد دیگر بهره ای از معارفی که خود در این سن به آنها نیاز دارند نمی برند. لذا لازم است طرح و برنامه ای مستقلاً به این جوانان عزیز تنظیم گردد.
تربیت به معنای روش رفتاری و گفتاری دادن به غیر است. قبلا بحث کردیم که انسان در چهار محیط خانوادگی ،آموزشی ،رفاقتی و شغلی الگوهایی تربیتی را می پذیرد و این امر مستلزم این نیست که ما قصد کنیم که از فلان شخص چیزی بیاموزیم یا او قصد کرده باشد که به دیگری چیزی بیاموزد ، این که انسان از محیط و افراد اثر می پذیرد یک اصل است و لازمه طبیعت بشری وی .
قصد روش دهنده در روش گرفتن مدخلیت ندارد، یعنی اینطور نیست که اگر او قصد کند، روش گیرنده می‌تواند روش بگیرد و اگر او قصد نکند، دیگری نمی‌تواند از او روش بگیرد. این مطلب دقیقی است که قبلاً هم به آن اشاره کردهام.
بحث من فقط متمرکز به یک گروه است و آنها کسانی هستند که قصد میکنند به دیگران روش بدهند. من میخواهم افرادی را مطرح کنم که از آنها به مربّیان تعبیر میکنند. مربّیان یعنی روش دهندگان و تربیت کنندگانی که میخواهند با قصد به دیگری روش دهند. در این رابطه مطالبی را در گذشته عرض کردم، ولی الآن میخواهم مستقلاً بحث کنم.
اولین و شاید مهمترین شرط برای احراز مقام امامت و هدایت مردم، اعتقاد قلبی و ایمان شخصی مربی به چیزی است که مردم را به سوی آن دعوت میکند. قرآن شرط امامت در میان بنی‌اسرائیل را ایمان و یقین شخصی می‌داند.
مرحلة دوم: برقراری ارتباط با متربی
ارتباط با متربی عبارت است از: همة بیان احساسات، انتظارها و نگرش‌های خود نسبت به متربی، و متقابلاً، درک انتظارها و احساسات و نیازهای وی.9 اینکه همة پیامبران از جنس انسان و از قوم خود بودند، نشان از اهمیتی دارد که دستگاه نبوت و رسالت الاهی برای این امر قائل است. قرآن بر این امر تأکید دارد و می‌فرماید: «وَإِلَی عَادٍ أَخَاهُمْ هُوداً.»(اعراف: 65)
انبیا(ص) افزون بر این سرمایة گرانمایه که در اختیار داشتند، اقداماتی را نیز انجام می‌دادند تا ارتباط بیشتر شود. قرآن در آیات متعددی به این امر پرداخته، که ذکر همة آنها میسور نیست. از این‌رو، به فهرست اجمالی آن اکتفا می‌کنیم. نگاه به آیاتی که روند فعالیت‌های تربیتی پیامبران را گزارش کرده، نشان میدهد که فارغ از محتوای گفت‌وگوهای مزبور، روش‌های مزبور کمک شایانی به ارتباط‌گیری با مخاطب و جلب اعتماد او میکند:
اولین و شاید مهمترین شرط برای احراز مقام امامت و هدایت مردم، اعتقاد قلبی و ایمان شخصی مربی به چیزی است که مردم را به سوی آن دعوت میکند. قرآن شرط امامت در میان بنی‌اسرائیل را ایمان و یقین شخصی می‌داند.
6. خشیت الاهی
مربی دینی نمی‌تواند به غیر از مصالح الاهی بیندیشد؛ فشارهای بیرونی و عافیت‌طلبی‌های معمول از وی دور است. چنانکه قرآن در این آیه، مبلغان دینی را توصیف میکند: «کسانی که رسالت‌های الاهی را به مردم میرسانند و از خدا میترسند و از احدی غیرخدا هراس ندارند و خدا برای حسابرسی کافی است.»(احزاب: 39)
7. دعوت خالص به خدا
قرآن برای آنکه نسبت به سلامت وحی و عصمت رسول اکرم(ص) تضمین دهد، چنان سختگیرانه در مورد شخص ایشان سخن می‌گوید که اعجاب‌آور است: «و اگر وی برخی سخنان را بر ما برمیبافت، هر آینه او را به دست راست ـ کنایه از قوت و توانایی یا سختی و شدت ـ میگرفتیم، سپس رگ جان ـ دل ـ او را میبریدیم.»(حاقه: 44ـ46)
اولین و شاید مهمترین شرط برای احراز مقام امامت و هدایت مردم، اعتقاد قلبی و ایمان شخصی مربی به چیزی است که مردم را به سوی آن دعوت میکند. قرآن شرط امامت در میان بنی‌اسرائیل را ایمان و یقین شخصی می‌داند.
بخش اول
چکیده
تربیت فرایندی است که باید تجزیه و تحلیل شده، سپس مراحل آن تبیین شود. محققان باید با مطالعه در ابعاد وجودی انسان و شناسایی راه‌های نفوذ مربی در متربی، مسیر تربیت را تبیین کنند. حاصل این مطالعه در قالب یک «الگو» قابل عرضه است. مربیان با به کارگیری این الگو در صحنة عمل، به کار و تلاش خود سرعت و دقت بیشتری بخشیده، به ارزیابی فعالیت‌های تربیتی خود می‌پردازند.
این تحقیق با مراجعه به آیات تربیتی قرآن و گزارشاتی که این کتاب الاهی از اقدامات تربیتی پیامبران(ص) ارائه کرده، تدوین یافته است. روش این پژوهش، تفسیر موضوعی است؛ ابتدا آیات مربوط جمع‌آوری، و سپس دسته‌بندی و تحلیل شده، با استفاده از این گزاره‌ها، الگوی مدلی پنج‌مرحله‌ای پیشنهاد میشود تا مسیر کاری مربی دینی را سامان دهد. این عناوین عبارت‌اند از: 1. کسب صلاحیت، 2. ایجاد ارتباط، 3. دعوت به نگرش توحیدی، 4. دعوت به زندگی دینی و 5. ارزشیابی و تداوم تربیت.
جلوه هاى تربیتى قیام عاشورا
ابعاد تربیت در قیام عاشورا
در یک نگاه، تربیت را مى توان در دو سطح «فردى» و «جمعى» به تحلیل نشست که هر یک
خود اقسام و زیرمجموعه هاى خاص خود را خواهد داشت. مثلا «تربیت اخلاقى» از
زیرمجموعه هاى تربیت فردى است و حال آن که «تربیت فرهنگى»، «تربیت اقتصادى» و... در
ذیل تربیت جمعى قابل دسته بندى اند.
جلوه هاى تربیتى قیام عاشورا
از قیام عاشورا در بعد تربیت، در حد شایسته سخن به میان نیامده و حال آن که این حرکت، نکات تربیتى قابل توجه و ماندگارى را در خود مستتر دارد. در مقاله حاضر بعضى از نکات تربیتى قریب به یک سال آخر زندگى امام حسین (ع) مورد توجه قرار گرفته است و در انتخاب گزینه ها نیز شبهات عصر، پرسش هاى روز و نیاز زمان مورد توجه جدى قرار گرفته اند.
مربی و مسول تشکیلات باید توی چشم بزرگ باشد، نباید اون رو کوچک ببینند
وگر نه اون مقبولیت ندارد. بعضی از نیرو ها برای خوش گذرانی خوبند نه برای
اطاعت کردن.گاهی نیرو ها ما را دوست دارند با ما خوش می گذرانند ولی چیزی
از ما یاد نمی گیرند،از ما اطاعت نمی کنند.اگر انسان محبوب باشد ،مقبولیت
داشته باشد تو چشم ها بزرگ باشد دیگران اطاعتش می کنند. مربی و مسول
اینقدر باید مقبولیت داشته باشد که اگر به نیروها بگوید 4 صبح بیا،
بیایند،اگر بگوید تا شب چیزی نخور ،نخورند.
تواضع
برای ایجاد مقبولیت تواضع خیلی اثر دارد.حتما زندگی امام سجاد (ع)را مطالعه
بکنید یک حدیث از امام سجاد دیدم برای کار تشکیلاتی خیلی مهم است چون امام
سجاد به چند روش کار فرهنگی می کردند یکی همین صحیفه سجادیه است در قالب
دعا خواندن می باشد و دیگری حضرت برده می خرید و تربیت می کرد و بعد آزاد
می کردند. بعد از شهادت پدر و آن اوج استبداد و خفقان در زمان یزید کار
دیگری نمی شد کرد.
داستانهایی که در مورد برخورد امام سجاد با برده ها است خیلی زیباست از جمله این که می گویند آخر سال حضرت سجاد(ع) برده ها را جمع می کردند، عیب هایشان را ثبت می کردند و برای هر کدام پرونده ی فرهنگی، تربیتی داشتند و عیب هایشان را می نوشتند. حالا یادم نیست کارنامه هایشان را می دادند دست افراد تا کارنامه هایشان را ببینند یا خود ایشان عیب ها را می گفتند بعد حضرت فرمود: شما این گونه بگویید همین طور که اعمال ما را نوشتی روز قیامت اعمال تو هم همین طور ثبت است، قرآن می گوید در روز قیامت وقتی نامه عمل انسان را می دهند می گویند:عجب این چه طور نامه عملی است؟
به عنوان مربی یا مسوول تشکیلات باید مقبولیت داشته باشید.اگر مقبولیت
داشتید موفق هستید. مقبولیت لازم است ، نیروها باید تو را قبول داشته
باشند.نیرو ها کسی را که قبول ندارند تحت تاثیرش قرار نمی گیرند،شما الان
اگر کارگر بگیرید، به او پول می دهید فقط به خاطر پول کار می کند تا موقعی
که داری نگاه می کنی از ترس شما کار می کند ولی اگر مقبولت داشته باشید و
اگر عاشقت باشند خیلی فرق می کند.
برای کسب مقبولیت چند چیز لازم است:
«بار آوردن، مانع پروراندن است.» در «بار آوردن»، طبیعت درونی یا اساساً در نظر گرفته نمی‌شود و یا فرع بر خواسته‌ها و اهداف بیرونی (دیگران) است. اما در «پروراندن»، اصل و بنیاد مایه‌های تربیت و جهت‌گیری‌های آن از درون متربی نشأت می‌گیرد. در مفهوم اخیر مربی همچون پرورش دهنده گل، گیاهانی را مراقبت میکند تا از گزند آسیب‌های احتمالی برحذر بماند و به طبیعت خویش رشد کند. از اینجاست که چه بسا میان طبیعت از یکسو و هدف‌های از پیش تعیین شده بزرگسال (فرهنگ و محیط) از سوی دیگر، ناسازگاری‌هایی نمایان میشود و کار آموزش و پرورش به صورت ستیز دائمی با طبیعت متربی در می‌آید.
پروراندن یعنی فراهم آوردن زمینه برای نمایاندن توانایی‌هایی که بر اساس فعالیت آزاد پرورش‌یابنده شکل می‌گیرد. اما بارآوردن شکل‌دادن طبیعت متربی بر اساس قالب‌ها و هدف‌های بیرونی و ساختگی است. در بارآوردن هدف از تربیت «رام کردن»، «اهلی ساختن» و «دست‌پرورده‌سازی» متربی است ولی در «پروراندن»، آزاد ساختن است.
فرهنگ اسلامی بر اساس زدودن منیت‌ها و رهایی انسان از
تنهایی و حصار خود بنا گردیده است. هر یک از تعالیم و الزامات شرعی به نحوی
جامعه را به سوی ضمیمه شدن تمامی انسانها به یکدیگر پیش می‌برد. لذا
اسلام به انسان توصیه دارد که برای سفر و حضر خود و در هر حرکت و سکون از
تنهایی و تک روی بپرهیزد. در همین راستا و با در نظر گرفتن اهداف و آثار
دیگر، او را به نماز جماعت تشویق می‌نماید و آن را از هر عبادتی فراتر
می‌داند.
پیامبر(ص) فرمودند: هر کس مقید به حضور در نماز جماعت باشد تحت هر شرایطی
باشد از پل صراط همچون برق عبور میکند و به بهشت می‌رسد . امام رضا (ع)
می‌فرمایند: نماز جماعت بدان جهت قرار داده شده که اخلاص، توحید، اسلام و
عبادت خداوند آشکار و ظاهر باشد.
لازم نیست که شعائر دینى و تکالیف شرعى را بر جوانان تحمیل کرد که این کار،
عکس‌العمل منفى دارد؛ بلکه کافى است که کانون مذهبى را به صورت جذّاب،
عرضه نمود و فضاى صمیمى و خوشایندى را فراهم کرد و در کنار هدایت، بر همدلى
تأکید ورزید. براى توفیق در ارتباط بین مسجد و جوان باید به همدلى برسیم.
وقتى جوان احساس کند که تنها از او اطاعت بی‌چون و چرا، انتظار داریم، چیزى
به نام پذیرش اتفاق نمی‌افتد.
همدلى نیازمند چند مسئله است:
1. درک جوان
واقعیت آن است که دوره جوانى اقتضائات خاصّ خود را دارد. جوانان به دلیل
ناپختگى، کم‌تجربگى، احساسات شدید و مشکلات بلوغ، به طور طبیعى خطاپذیرند و
از طرفى روحیه استقلالطلبى و ستیزه‌جویى، زمینه چالشها و تضادها را در
میان این قشر و بزرگترها به‌وجود مىآورد. نحوه برخورد با مسائل جوانان،
بسیار ظریف و حسّاس مىباشد. بسیارى از مسئولان کانونهاى دینى و مساجد،
بدون توجّه کافى به واقعیّات دوران نوجوانى و جوانى و مشکلات ویژه آنان،
اقدام به واکنشهاى تند و افراطى مىکنند. چه‌بسا یک یا دو برخورد
نسنجیده و ناصواب، براى همیشه جوانان را از مساجد و عرصه تربیت دینى
دورگرداند.
3- توزیع یادگیری
یکی از اصول شناخته شده یادگیری که مطالعات تجربی جدید آن را اثبات کرده، اصل توزیع یادگیری است، یعنی یادگیری در دوره های فاصله دار صورت پذیرد که در خلال آن ها فرصت هایی برای استراحت فراهم آید. این کار به سرعت یادگیری و حسن یادآوری می انجامد و از بروز دلزدگی و رنجیدگی و خستگی جلوگیری می کند. قرآن کریم، چهارده قرن پیش از آن که روان شناسان جدید اهمیت اصل توزیع یادگیری را کشف کنند، این اصل را پیاده کرده است؛ چرا که قرآن ظرف مدت بیست و سه سال نازل شد و همین باعث گردید که مسلمانان بتوانند آن را حفظ کنند و فرا گیرند. قرآن کریم از این حقیقت پرده برداشته است و می فرماید:یادگیری، مبانی و اصولی دارد که هرگاه، این اصول تحقق یابند کار یادگیری به
راحتی و آسانی صورت می پذیرد، اما اگر تحقیق نیابند یادگیری ممکن است
اصلاً صورت نگیرد و یا با دشواری و کندی انجام پذیرد. روان شناسان جدید به
بررسی تجربی فرایند یادگیری اهتمام ورزیده اند و در این زمینه دست به
آزمایش های بسیاری زده اند و به تعریف دقیقی از این مبانی و اصول رسیده
اند. نگارنده، پیش از این، در کتاب قرآن و روان شناسی توضیح داده است که
قرآن کریم، چهارده قرن پیش از آن که روان شناسان جدید اصول یادگیری را کشف
کنند، بسیاری از این اصول را برای اصلاح رفتار مردم، و تربیت روانی و ساختن
شخصیت آنان به کار گرفته است. (1)
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز در تربیت روان یارانش، و اصلاح رفتار و ساختن شخصیت آنان، و در نشر دعوت اسلام در بین مردم این اصول را به کار گرفت. در این جا اصول یادگیری را که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آن ها را در زمینه نشر دعوت اسلام و آموزش و راهنمایی و ارشاد یارانش پیاده کرد، بررسی می کنیم:
تو باختی. تو بازنده شدی. تو آخر شدی. شنیدن چنین جملاتی در بازی‌های دوران کودکی چه احساسی را در شما بر می‌انگیخت؟
بازی های گروهی ما به دو گروه «بازی های مشارکتی» و «بازی های رقابتی» تقسیم می شوند. با توجه به این که انسانها در زندگی خود گاهی با دیگران مشارکت دارند و گاهی هم رقابت، ضروری است تا جهت آمادگی برای ورود به این دو حوزه، از هر دو نوع بازی بهره مند شوند.
ادب در گفتار و رفتار بهترین زینت برای انسان محسوب شده و نشانه ی کمال عقل و بالندگی آن ها است. شخص باادب ظرافت در گفتار و رفتار دارد و به همین دلیل می تواند با دیگران معاشرت خوبی داشته باشد. از مهم ترین نکاتی که در تربیت باید مدّ نظر قرار گیرد، آموزش ادب است.
مهمترین عناوینی که مربیان می تواند در آموزش آداب اجتماعی متربیان در نظر بگیرد شامل این موارد است:
مقطع ابتدایی:
رویکرد و جهت تربیتی:
الف: تکریم و ارزشمندی؛
ب: القای روحیه‌ی تعظیم؛
ج: احساس روحیه‌ی خوشایندی (اُنس با دین)
ج- خوشایندی نسبت به دین
علت پرخاشگری و عصبانیت در نوجوانی و نحوه مقابله با آن
نوجوانى یکى از مهمترین مراحل گستره عمر آدمى محسوب مىشود. نوجوان که
دوره کودکى را گذرانده، پیش از هر چیز، مستلزم یافتن هویت و شخصیت خویشتن
است، ولى این موضوع هرگز به آسانى تحقّق نمىپذیرد.
نوجوان حاضر نیست از
تمام روشهاى بزرگسالان پیروى کند و بىچون و چرا کلیه صفات شخصیت خود
را با آنان هماهنگ سازد، بلکه به عکس، در بین تمام ملل و اقوام، همواره
نوعى مخالفت و تضاد بین نوجوانان و بزرگسالان وجود داشته است.
لذا نوجوانی که قصد دارد به هویت و فردیت خویش دست یابد، نباید براى پذیرش باورهاى بزرگسالان تحت فشار قرار گیرد، بلکه باید او را به طور منطقی و درست آزاد گذاشت تا خود انتخاب کند و راه سعادت خویش را بیابد، حتی در این راستا در مورد مسائل گوناگون زندگى نیز باید با او مشورت کرد و از او نظرخواهی نمود.
اگر با نوجوان اینگونه برخورد شود، طبیعى است که هم اعتماد به نفس او تقویت مىشود و هم احساس امنیت و آرامش مىکند و اضطراب، که اصلىترین عامل بروز رفتارهای پرخاشگرانه است، در او تقلیل و تعدیل می‌یابد و رفتارهای تند و خشن او مهار شده و از بین خواهد رفت.
بنابراین اگر متولیان تعلیم و تربیت، والدین و همه کسانى که به نحوى با جوانان سر و کار دارند، قصد دارند نوجوانان و جوانان را با شیوه‌های درست رفتاری آشنا کنند و مانع از بروز انحرافات فکری و اخلاقی در آنان شوند، به آنها توصیه مىشود که:
اولاً: این دوره از تحوّل (نوجوانى) را با تمام ویژگىهایى که دارد، به خوبی بشناسند.
ثانیاً: با نوجوانان به گونهاى برخورد کنند که احساس امنیت نموده اعتمادشان جلب شود و چیزهایی که موجب نگرانى و اضطراب آنها مىشود را کاهش دهند.
اما اینکه علت پرخاشگری و رفتارهای تند نوجوانان چیست، به طور کلى میتوان عوامل مؤثر آن را به سه دسته تقسیم نمود:
مقطع ابتدایی:
رویکرد و جهت تربیتی:
الف: تکریم و ارزشمندی؛
ب: القای روحیه‌ی تعظیم؛
ج: احساس روحیه‌ی خوشایندی (اُنس با دین)
ب- القای روحیه‌ی تعظیم
مقطع ابتدایی:
رویکرد و جهت تربیتی:
الف: تکریم و ارزشمندی؛
ب: القای روحیه‌ی تعظیم؛
ج: احساس روحیه‌ی خوشایندی (اُنس با دین)
الف)روش تکریم و ارزشمندی
راه‌های اعطای روحیه‌ی کرامت به متربّیان
فلاسفه انسان را حیوان ناطق می نامند و در تعریف ناطق می گویند: حیوانی است که دارای قوه تعقل است. در واقع عقل در انسان، ودیعه ای ارزشمند است که وجه تمایز او با سیر موجودات می باشد و اصولا همین قوه ارزشمند است که از انسان موجودی دارای اراده و در عین حال صاحب اختیار ساخته است.
انسان مختار آفریده شده است تا مسئولیت انتخا هایش را و رفتن ها و نرفتن هایش را، و نیز رکود و از راه ماندنش را، در طول حیات بر دوش بگیرد و در واپسین روز حسابرسی، بعنوان یک موجود مسئول و مکلف، پاسخگوی اعمالش باشد، پاسخگوی هر اقدامی که کرده است و لذا از همین روست که خداوند متعال می فرماید:
«ان السمع و البصر و الفواد کل اولئک کان عنه مسئول»
«در پیشگاه حکم خدا، گوشها و چشم ها و دلها همه مسئولند.»
در این عرصه که حفظ ایمان برای هر فردی از هجمه های نرم و شبیخون های فرهنگی بسیار مشکل است، حفظ و هدایت ایمان خانواده به مراتب دشوار تر خواهد بود و با این توضیح هر ابزاری که در حفظ و ارتقای ایمان فردی کمک نماید قابل چشم پوشی نخواهد بود، چه رسد به راه حلی که در بهبود ایمان خانواده و به تبع آن، جامعه نقش آفرین باشد.
عبادت پرورش دهنده روح انسان و پاسخگوی یک نیاز طبیعی و مهم اوست. کسی که نیازهای جسمی
و روانی خود را به شکل منطقی پاسخ دهد، شخصیتی متعادل خواهد داشت و بالعکس، عدم پاسخ
منطقی به نیازهای واقعی و فطری، شخصیت انسان را دچار کمبود و یا تباهی می کند.
ائمه معصومین (علیهم السلام) در سخنان خویش مسجد را آشیانه و پناهگاه مؤمن بر شمرده اند که انسان در آن جا از اضطراب فاصله گرفته و به آرامش دست می یابد. امام صادق (ع) به مسلمانان سفارش می کردند که به هنگام مواجهه با مشکلات دنیوی، به نماز و مسجد پناه ببرند.
مبلغ و دعوت کننده باید مؤمن به آن چیزی باشد که دیگران را بدان دعوت میکند، دل او به آن چه می‌گوید، باید آرام باشد، دل می‌تواند دل را هدایت کند، دعوت و تبلیغ ما هنگامی مؤثر است که نشأت گرفته از درون باشد و این، نیاز به ایمانی دارد که در جان آدمی ریشه دوانده ست، بنابراین این یک هشدار است، برای دست اندرکاران این امر که اگر باوری راستین عامل حرکتشان نباشد، نخواهند توانست در دیگران نفوذ کنند .
در عصر ارتباطات بسر می بریم و تکنولوژی هایی مانند ماهواره، موبایل، تبلت، لپ تاب، بلوتوث، وای فای، پیامک، چت و … به یکی از مسائل جدی و مهم در تربیت تبدیل شده و چگونگی مدیریت این وسایل به یکی از دغدغه های جدی والدین و مربیان تبدیل شده است که مقدمتاً چند خطی از اهمیت مسئله می نویسم:
شاید ۱۵ سال پیش حضور فیزیکی افراد در هر مکانی به معنی حضور واقعی ایشان تلقی می شد و شاید تنها وسیله ی ارتباط غیرحضوری تلفن با محدودیت های خاص خودش بود، اما با اختراع تکنیک های جدید ارتباطی، عملاً افراد در هر مکانی می توانند در محیطِ یک شبکه مجازی نیز حضور یابند و یا با افراد مختلف و متعددی ارتباطات گسترده ای با استفاده از چت، پیامک و ایمیل داشته باشند. اکنون دسترسی به مطلب، تصویر، فیلم یا پیدا کردن یک دوست به سادگی و تنها با چند کلیک انجام می شود و تمام این ارتباطات گسترده از طریق موبایل، تبلت و لپ تاب که در هر خانه ای وجود دارند، به سادگی و بدون این که سایرین متوجه شوند صورت می گیرد.
سرعت بالا و گستردگی اطلاعات و ارتباطات عصرحاضر می تواند آفت هایی داشته باشد که با توجه به حساسیت جسمی و روحی کودکان، نوجوانان و جوانان می تواند جبران ناپذیر باشد . این امر لزوم توجه جدی مربیان و نیز توجه دادن خانواده ها را میطلبد .
به همین منظور توصیه های بیان می گردد که بخشی از این امور بر عهده مربی و بخش اعظم آن بر عهده خانواده است
**دیدگاهی واقعا باز اختیار کنید و با متربی هاا رفتاری معقول داشته باشید .
** به آنچه متربی می گوید واقعا گوش بدهید ، به طوری که واکنشهای شما مناسب و در نتیجه برای آنان جالب باشد .
** مکالمه را با فعالیتی همراه سازید تا به متربی یاری دهد که احساس نکند خیلی بارز و در مرکز توجه است ؛ اما یادتان باشد تمرکز را روی متربی بگذارید نه روی فعالیت.
** اگر مخالفتی دارید ، شجاعت این را داشته باشید که به شیوه ای مودبانه و متناسب نظر آنان را رد کنید . نه با گوشه و کنایه . این به معنای موافقت شما در حال و آینده نخواهد بود ؛ اما آنان متوجه خواهند شد که حرفشان شنیده شده است .
** به هر اشتباه و لغزشی که از جانب شما صورت گرفته است بی درنگ اعتراف کنید .
** در هر وضعیتی چیز مثبتی پیدا کنید تا در مورد متربی بگویید . برای مثال ، « می بینیم که در این مورد با دقت فکر کردی که خوب است . »
تأثیر باور دینی در تربیت
بچه‌تر که بودیم، وقتی مسوولیتی را به دوش‌مان می‌گذاشتند، همه تلاش‌مان
را می‌کردیم که به بهترین نحو از عهده‌اش برآییم؛ طوری که مثلا اگر در
مراسمی مسوولیت نداشتیم، ممکن بود اصلا در آن شرکت نکنیم اما وقتی که سمتی
می‌یافتیم و وظیفه‌ای، از جان و دل مایه می‌گذاشتیم و خود را فدا می‌کردیم.
حالا
که بزرگ‌تر شده‌ایم، از همین ترفند استفاده می‌کنیم و برای اداره بچه‌ها
به آنها مسوولیت می‌دهیم. مثلا آن کس که زیاد شلوغ میکند را مسوول نظم
می‌کنیم و به این وسیله ساکتش می‌نماییم؛ یا آن کس که دیر به جلسه می‌آید
را مسوول تاخیر و حضور و غیاب می‌کنیم تا رفت و آمدش را کنترل نماییم. چه
روش خوب و زودبازدهی! اما تا به حال فکر کرده‌ایم که چرا مسوولیت دادن این
قدر جادو میکند و این چه اکسیری است که شلوغ‌ترین را به آرام‌ترین؛ و
بی‌نظم‌ترین را به منظم‌ترین تبدیل می‌نماید؟
حلقه‌‌‌های تربیتی، محل رشد افراد است، از آن جهت که گروه ظرفی است برای
شکوفایی استعدادها و توانمندی‌ها تا سرگروه ضمن ارتباط با اعضا آن را در
حرکت به‌سوی رشد و بالندگی یاری نماید؛ لذا نوجوان در این مرحله باید احساس
نیاز و بعد از آن احساس رشد نماید. برای تحقّق این مهم، لازم است که مربی
به موارد زیر ملتزم شود:
1. ایجاد جزم نسبت به موضوعات مورد نیاز؛ یعنی ارائه شناخت و تشخیص
درست نسبت به مولّفه‌‌‌های تربیتی و سپس تعمیق این شناخت و رساندن آن به
باورهای قلبی.
2. فراهم‌نمودن مقدمات عمل؛ یعنی عزم بر آن فعل را در فرد ایجاد نماید
و با به‌وجود آوردن انگیزه، تقویت آن و تبدیل به اراده، وی را به سمت عمل
رهنمون سازد.
به صورت خلاصه، مراحل رشد به ترتیب ذیل است:
در دیدگاه سنتی، عموماً برداشت از تربیت عبارت بود از رام کردن، عادت دادن، مطیع بی چون و چرا بار آوردن، بردن ، و شکوفا کردن استعدادها ؛ ولی در دیدگاه مطلوب امروزی، تربیت به منزله رها کردن آگاهانه، ترک عادت دادن، رفتن و زمینه سازی شکوفایی استعدادهاست.
دوره نوجوانی دوره شکل گیری اعتقادات است و در این سنین، نوجوان با کنجکاوی و خواست درونی، به دنبال دست یافتن به هویت ایدئولوژیک (عقیدتی) است به نحوی که بتواند در پرتو آن به «فلسفه زندگی » روشنی دست یابد
اولین و مهمترین اصل دین چیست؟ توحید؟ معاد؟ نبوت؟ برای تربیت کدام یک مهم‌تر است؟ اگر بگویید توحید، می گویم انتزاعی و غیرقابل درک است؛ اگر بگویید معاد، می‌گویم باورکردنی نیست، چون که نقد نیست؛ و اگر بگویید نبوت، می‌گویم وقتی خدا و قیامتی را نپذیرفتند، نبوت دیگر معنی ندارد. امامت و عدل و همه چیزهای دیگری که بگویید، از این مشکل‌ها دارند. پس ما چه چیزی را باید یاد بدهیم؟ اصلا چگونه باید یاد بدهیم؟ وقتی که هر یک مشکلی دارند، بهترین شروع کدام است؟
یک مربی، می تواند با خوب شنیدن و کمتر حرف زدن، به دو دلیل تاثیر کلام خویش را افزایش داده، بر محبوبیت خود بیفزاید؛
اول: آنیکه هرچه انسان کمتر سخن بگوید، از آفات بد زبانی نظیر: مسخره کردن، دروغ، تهمت، غیبت و… که همگی از بین برنده شخصیت حقیقی انسان باعث بدبینی اجتماع و کم شدن اعتماد دیگران به انسان می شود، دوری نموده است. همانطور که هر سال اداره راهنمایی و رانندگی نتیجه آمار خویش پیروامون خطر سازترین وسیله نقلیه سال را اعلام کرده و به مردم هشدار می دهند، وجود مقدس ائمه معصومین (علیه السلام) نیز در موقعیت های گوناگون و با بیان های متفاوت هشدار داده اند که خطرسازترین و گناه ساز ترین عضو از اعضای بدن انسان زبان اوست.