گاهی به علل مختلف متربیان به خصوص در حلقه های جوانان نسبت به حضور در جلسات حلقه بی انگیزه می شوند؛ اما علل و درمان آن چیست؟

شاید بتوان جوانان جامعه امروز ما را به دو دسته تقسیم نمود:

الف) جوانانی که به مباحث دینی و ارزش‌های آن علاقه دارند و براساس این علاقه به دنبال بسترهایی می‌روند که مباحث مورد علاقه‌شان در آن جریان دارد. (جوانان مراجع به دین)

 ب) جوانانی که به دلایل مختلف، نسبت به پیگیری مباحث دینی کم‌انگیزه هستند. (جوانان مواجه با دین)

 از زمانی که حلقه‌های صالحین در مساجد تشکیل شد، در اکثر موارد، جوانان دسته اوّل جذب حلقه‌ها شدند؛ زیرا احساس کردند که خیلی از نیازهای آنها در آنجا برطرف می‌شود، امّا طبیعی است که برای جذب دسته دوم و حتی افزایش انگیزه حضور دسته اوّل، راهکارهای دقیق و ظریفی مورد نیاز است که به بعضی از آن راهکارها اشاره می‌کنیم:
برای جذب جوانان به دین و مسجد (که نماد دین و دینداری است) و عضویت آنها در حلقه‌های صالحین، مهم‌ترین و کلیدی‌ترین راه، ایجاد ارتباط عاطفى بین مسجد و جوان است.

توضیح مطلب آنکه: جوان، موجودى است عاطفى، زودرنج و شکننده. اگر با جوانان، با صداقت و احترام برخورد شود، در این دوره از حیات، به سهولت مى‌توان در عمق دل و صفاى قلب او نفوذ کرد. پیامبر اکرم (ص) توصیه فرموده‌اند: «بر شما باد به جوانان که قلب آنان رقیق‏‌تر و آماده پذیرش خیر است. وقتى خداوند مرا براى انذار و بشارت مردم مبعوث کرد، سالخورده‏‌ها با من مخالفت کردند، امّا جوانان با من پیمان بستند».

توجه: لازم نیست که شعائر دینى و تکالیف شرعى را بر جوانان تحمیل کرد که این کار، عکس‌العمل منفى دارد؛ بلکه کافى است که کانون مذهبى را به صورت جذّاب، عرضه نمود و فضاى صمیمى و خوشایندى را فراهم کرد و در کنار هدایت، بر همدلى تأکید ورزید. براى توفیق در ارتباط بین مسجد و جوان باید به همدلى برسیم. وقتى جوان احساس کند که تنها از او اطاعت بی‌چون و چرا، انتظار داریم، چیزى به نام پذیرش اتفاق نمی‌افتد.

همدلى نیازمند چند مسئله است:
 1. درک جوان واقعیت آن است که دوره جوانى اقتضائات خاصّ خود را دارد. جوانان به دلیل ناپختگى، کم‌تجربگى، احساسات شدید و مشکلات بلوغ، به طور طبیعى خطاپذیرند و از طرفى روحیه استقلال‏‌طلبى و ستیزه‌جویى، زمینه چالش‏‌ها و تضادها را در میان این قشر و بزرگ‌‏ترها به‌وجود مى‏آورد. نحوه برخورد با مسائل جوانان، بسیار ظریف و حسّاس مى‏‌باشد. بسیارى از مسئولان کانون‏‌هاى دینى و مساجد، بدون توجّه کافى به واقعیّات دوران نوجوانى و جوانى و مشکلات ویژه آنان، اقدام به واکنش‏‌هاى تند و افراطى مى‏‌کنند. چه‌بسا یک یا دو برخورد نسنجیده و ناصواب، براى همیشه جوانان را از مساجد و عرصه تربیت دینى دورگرداند.

 2. انعطاف‏‌پذیرى همدلى، بدون انعطاف‏‌پذیرى ممکن نیست. جوان به حکم جوان بودن، در معرض خطا و لغزش است؛ از این رو امام على (ع) مى‏‌فرماید: «جهل الشَّباب مَعذور و عِلمُه مَحقور؛ نادانى جوان غیر قابل ملامت و علم او محدود و اندک است.» خداوند به پیامبر رحمتش مى‌فرماید: «وَ لَوْ کُنْتَ‏ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ‏ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک؛ اگر سخت‌دل و ترش‌روى بودى، همه از تو دور تو پراکنده مى‏‌شدند».

 3. زیباسازى مساجد یکى از راه‏‌هاى استحکام پیوند جوانان با مساجد، زیبا ساختن مساجد و کانون‌هاى دینى است. مساجد از همان سردر تا درون مسجد (صحن، محراب، فضا، دیوارها و غیره) باید آراسته و پیراسته و جوان‌پسند باشند و از جاذبه‏‌هاى هنرى و علمى در پیشانى مسجد استفاده شود. پاکیزگى، طراوت و زیبایى مسجد، در جذب جوانان، بسیار مؤثر است.

 4. فعال کردن مساجد براى حضور جوانان در مساجد، لازم است که مساجد را از انحصار به نماز، خارج کرد. جوان عنصرى فعّال و پرشور است و به دنبال کانونى فراگیر و خودجوش مى‌باشد. اگر امکانات هنرى، ورزشى، نمایشى، کتابخانه و... در کنار مسجد به عنوان جزئى از پیکره مسجد محسوب شود، جوانان، به مسجد راغب‌تر خواهند شد.

 5. بهبود شیوه‏‌هاى پیام‌رسانى دینى متأسفانه در روش‏‌هاى تبلیغى و جذب جوانان، بیشتر از روش‏‌هاى کلیشه‌اى و تکرارى و به صورت مستقیم استفاده مى‌کنیم و همین امر در بى‌علاقگى و گریز جوانان از نماز جماعت مؤثّر بوده است. بى‌شک، منبر و وعظ و خطابه یکى از شیوه‏‌هاى اصیل و مؤثّر تبلیغ دینى است، ولى آیا این روش، در همه‌جا و براى همه اقشار جامعه مفید است؟ باید کمک کرد تا در مساجد، روش‌های دیگری علاوه بر سخنرانی هم آزموده شود. با توجه به تجارب سودمند مبلغان در سال‏‌هاى اخیر، در به‌کارگیرى گفتگوى مستقیم دو نفره و به اصطلاح تبلیغ چهره‌به‌چهره و رفیق شدن و احساس همدردى کردن با نسل جوان، وقت آن رسیده که به صورت گسترده، از این تجربه ارزشمند استفاده گردد و ائمه جماعات مساجد، با اتّخاذ روش ابتکارى خود، حتّی مجالس را در خانه‏‌ها به صورت پرسش و پاسخ و هدایت غیر مستقیم برگزار نمایند. یکى از رموز موفقیت روحانیون در جبهه‏‌هاى حق علیه باطل در سال‏‌هاى دفاع مقدس، در همین امر نهفته بود. روحانى با رزمندگان نشست‌وبرخاست داشت، در کنار آنها غذا مى‌خورد، استراحت مى‏‌کرد، در غم و شادى‌هاى آنان شریک بود و از میهن اسلامى دفاع مى‏‌نمود و در وقت نماز، به عبادت مى‌پرداخت، از این رو رزمندگان به محض شنیدن صداى اذان، با رغبت و عشق به نمازخانه‌ها روى مى‌آوردند.

 6. عمل‌گرایى رابطه جوان با مسجد تا حدّ زیادى بستگى به نوع برخورد و رفتار امام جماعت و الگوهاى جامعه ‏و دیگر مسجدی‌ها دارد. جوانان، حسّاس و زودشکن هستند. رؤیت فاصله میان گفتن و بودن در جامعه، زمینه گریز جوانان را فراهم مى‏‌کند. آنها کمتر مى‌توانند به تحلیل عمیق بپردازند، از این‌رو زود قضاوت و حکم صادر مى‏‌کنند.

 7. پاسخگویى به پرسش‌هاى دینى جوانان یکى از راه‌‏هاى استحکام پیوند میان مسجد و جوان، رفع نیاز فکرى و معنوى جوانان مى‏‌باشد. جوانان، ذهن خلاق و جستجوگرى دارند و همواره به دنبال کشف حقیقت و حل مسائل و پاسخگویى به شبهاتند. علاوه بر آن امروز شبهه‌افکنى در حوزه فرهنگ دینى یکى از پرخطرترین جلوه‏‌هاى تهاجم فرهنگى در عرصه تربیت دینى است. اگر جوان احساس کند که مسجد، محلّى براى پاسخگویى به سؤالات اوست و در آن شخصیت ارزشمند و فرهیخته‌اى است که درد او را درک مى‏‌کند، خواه‌ناخواه به سمت‌وسوى او متمایل مى‏‌گردد و دیگران را نیز با خود همراه مى‌سازد.

 نکته: حضور شخصیت‌های موجّه و محبوب جوانان در مسجد می‌تواند ابزار خوبی برای جذب جوان باشد. حضور سخنرانان با شیوه‌های تبلیغی نوین و شخصیت علمی قوی، نقش بسزایی در تمایل جوان به سمت مسجد دارد. در ضمن، باید جوانان عزیز را دسته‌بندی کرد، در بین آنان دسته‌های زیادی هستند که خود، جذب مسجدند و حتی از بسیاری از اهل مسجد، مسجدی‌ترند و دسته‌های دیگری از جوانان هستند که متمایل هستند، ولی یک رابطه ساده می‌تواند آنها را جذب کند و این رابطه ساده گاهی از برنامه‌های مسجد، امام جماعت، مسجدی‌های دیگر و خصوصاً جوانان مرتبط با مسجد می‌تواند منشأ بگیرد و این دسته از جوانان هم جذب شوند. اگر به صورت دقیق برای تثبیت جوانانی که اهل مسجد هستند سعی شود و پس از آن از این جوانان تثبیت‌شده برای جذب دسته‌های مختلف جوانان که در طبقات مختلفی از قرب و بعد به مسجد قرار دارند و استفاده از نظرات و مشاوره‌ها و ارتباطات آنها شود، بعضی از دسته‌های بعدی هم به راحتی جذب می‌شوند و اگر بالخصوص روی جوانانی که عنوان محوری در بین جوانان دیگر دارند، وقت زیادی صرف شود، با جذب یکی از آنان، خودبه‌خود عده دیگری به واسطه ارتباط با او یک قدم به مسجد نزدیک‌تر می‌شوند. در هر حال، با طبقه‌بندی جوانان عزیز در دسته‌های مختلف و برنامه مخصوص برای هر طبقه و استفاده از خود آنان در هر مرتبه، عدّه زیادی از جوانان را می‌توان با مسجد آشتی داد. نکته کلیدی برای آغاز راه آشتی جوانان با مسجد، تثبیت و فعّال کردن جوانانی است که الآن با مسجد ارتباط دارند و سپس برنامه‌ریزی کردن برای طبقات بعدی به‌واسطه آنان می‌باشد.