چگونه به کسی که به شدت خشمگین است کمک کنم تا زودتر از این حالت در بیاید؟

یکی از هیجانات منفی که بیشتر در روابط بین فردی و برخورد ما با دیگران نمود پیدا می کند خشم می باشد این هیجان منفی ضمن اینکه روابط بین فردی را تحت تاثیر قرار می دهد روی سیستم عصبی و جسم انسان نیز تاثیرات مخربی به جای می گذارد لذا در رابطه با این حالت نفسانی ، انسان ها را می توان به سه گروه تقسیم کرد

دسته اول: انسان هایی که در هنگام غضب افراط می کنند و از حد و مرز ایمان بیرون می روند. این گونه اشخاص همواره گرفتار اعمال ناپسند خود هستند و بسا که پشیمانی هم سودی به حالشان نخواهد داشت

دسته دوم: افرادی هستند که اساساً خشمگین نمی شوند و اصلا قوه غضبیه خود را به کار نمی گیرند و در جاهایی که حتی شرع و عقل هم برای آنان خشم را لازم دانسته است، به هیچ وجه حرکتی ندارند اینان نه تنها عملی ناپسند انجام می دهند، بلکه از افراد عصبانی بدترند و افرادی بی غیرت و بی هویت تلقی می شوند

دسته سوم: کسانی که براساس کمال وجودی خود هرگاه خشمگین شوند، از مرز اعتدال خارج نمی شوند. اینان با ایمان راسخ و اعتماد به نفسی که دارند، هنگام بروز حالت خشم بر وجودشان تسلط کامل دارند و تمام اعضا و جوارح آنان تحت فرمان عقل و ایمانشان قرار دارد

اگر مقهور عواملی که موجب بروز خشم وغضب میگردد شویم و اجازه دهیم تا این حالت کنترل ما را در اختیار بگیرد دیری نمیگذرد که جسم و روح ما دچار فرسودگی و زوال شده و ما را از داشتن زندگی آرام و با نشاط محروم می کند لذا تا جایی که ممکن است نباید بیهوده و بدون دلیل خشمگین شد و یا دیگران را به خشم آورد. افرادی که به سرعت کنترل خود را از دست داده و خشمگین می شوند اگر به کمک اطرافیان یا با نیروی اراده و اختیارخود بتوانند به مهارتهای لازم برای کنترل خشم دست یابند امید است که از عواقب سوء و مخرب خشم و غضب در امان مانده و به آرامش برسند به همین خاطردر ادامه عرایض مان به شیوه هایی که می تواند موجب کنترل عصبانیت شود می پردازیم . در منابع روایی ما آمده زمانی در حضور امام باقر(ع) سخن از خشم و غضب به میان آمد، حضرت در این رابطه فرمودند؛ «همانا که مرد خشمگین می شود و تا خود را داخل آتش نکند (و به گناهی دست نیالاید) آرامش نمی یابد وخشمش فروننشیند. پس برای اینکه در هنگام خشم به کارهای ناشایست اقدام نکنید هرگاه شخصی خشمگین شد اگر ایستاده است فوراٌ بنشیند تا پلیدی و وسوسه شیطان از او دور شود و هرگاه به خویشاوندش غضب کند، به نزد او برود و بدنش را مس کند؛ چرا که خویشاوند اگر مس شود، آرامش یابد.» علاوه بر فرمایش امام باقر (ع) راهکارهای دیگری را دانشمندان اخلاق و روان برای کنترل خشم و عصبانیت مطرح کرده اند که به آنها اشاره می کنیم . در حالت خشم و عصبانیت شخص به سیره انبیاء، اولیاء و صلحاء که خود را پیرو آنان می داند توجه کند و در مورد آیات و احادیثی که غضب بی جا را مذمت کرده اند، فکر کرده و از عواقبش برحذر باشد در هنگامی که خشم و غضب بر او چیره می شود استعاذه نماید و با گفتن جمله «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» به خداوند عالم پناه ببرد با آب سرد وضو بگیرد و یا سر وروی خود را با آب سرد بشوید و یا اینکه اطرافیان به او آب خنک بنوشانند عواملی مانند گرسنگی، تشنگی، خستگی، بی خوابی و... گاهی موجب بروز خشم و عصبانیت می شود فرد مبتلا به عصبانیت خود یا اطرافیانش می توانند با از بین بردن این عوامل از بروز آن جلو گیری کنند فوائد شیرین و لذت بخش کظم غیظ را که بارها تجربه کرده در نظر آورد و یا اطرافیان به او یاد آوری کنند از افراد بدخلق و عصبانی فاصله بگیرد و تا جایی که ممکن است با آنها رفاقت نکند اعتقاد به قضا و قدر خداوندی را در وجودش تقویت کند و بداند که گاهی پدید آمدن برخی حوادث ناگوار که با میل باطنی او ناسازگار است، در اثر تقدیر الهی است. امام باقر(ع) در این زمینه فرمود: «در میان خلق خدا سزاوارترین کس به تسلیم در برابر قضای خدا کسی است که خدای عزوجل را بشناسد و هر که به قضا الهی راضی باشد، قضا بر او وارد شود و خدا اجر او را بزرگ فرماید و هر که قضا الهی را ناخوش دارد، قضا بر او وارد شود و خدا اجرش را تباه سازد.» انسان وقتی که بر فردی ضعیف تر از خودش خشم می گیرد، فراموش نکند که قدرت خداوند خیلی بالاتر از قدرت اوست و ممکن است مورد قهر و غضب و انتقام خداوند قرار گیرد. قرآن می فرماید: آنها باید عفو کنند و چشم بپوشند، آیا دوست نمی دارید خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است.» (نور-22) به افرادی که دچار خشم می شوند ، یاد آوری کنیم که عصبانیت از ضعف نفس و ضعف عاطفی انسان خشمگین حکایت دارد و به هیچ وجه نشانه توان مندی و نیرومندی نیست. بنابراین، کسانی که می خواهند احساس غرور و عزت و ارزشمندی داشته باشند و قدرتمند و شجاع تلقی شوند، شایسته نیست به امری که نشانه عجز و ناتوانی است روی آورند. این آگاهی سبب می شود فرد هنگام خشم، خود را از درون کنترل کند. سعدی می گوید: یکی از صاحب دلان، پهلوان وزنه برداری را دید که در وزنه برداری بی نظیر بود ولی از نظر روحی به قدری ضعیف و عاجز بود که روزی شخصی یک بار به او ناسزا گفته بود و او آن چنان خشمگین شده بود که از شدت خشم، کف از دهانش خارج می شد و به خود می پیچید. صاحب دل از شخص پرسید: چرا این پهلوان این گونه بی تاب شده است؟ او در پاسخ گفت: به خاطر اینکه یک نفر به او دشنام داده است. صاحب دل گفت: این فرومایه هزار من سنگ برمی دارد و طاقت یک بار سخن ندارد. لاف سر پنجگی و دعوی مردی بگذار عاجز نفس، فرومایه، چه مردی، چه زنی؟ گرت از دست برآید دهنی شیرین کن مردی آن نیست که مشتی بزنی بر دهنی سفارش به اطرافیان و یادآوری عواقب شوم عصبانیت و تذکر نکات مؤثر برای پیش گیری و درمان آن : نوشته اند که در میان پادشاهان بنی اسرائیل عادتی مرسوم بود که آنان را در حکومت کنترل می کرد؛ به این صورت که در نزد هر یک از آنان حکیمی دانا بود و صحیفه ای به همراه داشت که هرگاه پادشاه عصبانی می شد، آن حکیم، صحیفه را در مقابل او گرفته یا به دستش می داد. در آن صحیفه نوشته بود: «بر زیردستان رحم کن! از مرگ بترس! روز جزا را فراموش نکن!» وقتی شاه آن را می دید، غضبش ساکن می شد؛ چه زیباست افرادی که قادر به کنترل خشم خود نیستند و همیشه بعد از عصبانیت پشیمان می شوند، چنین صحیفه ای تهیه کنند و به اطرافیان بسپارند که در هنگام غضب آنان، علاوه بر ارائه آن صحیفه، آثار خوش خلقی و عاقبت شوم بدخلقی و عصبانیت را به آنها یادآور شوند تا در خانواده یا در اجتماع و یا در مراکز مهم به این وسیله خشم خود را کنترل نمایند ؛ یا اینکه اطرافیان یک حدیث، یا نکته و عبارتی در موضوع کظم غیظ با خط درشت، در محل زندگی فرد نصب کنند و او را به آثار مثبت و سازنده آن متذکر سازند آخرین نکته اینکه بدانند انسان های عصبانی در میان مردم و عقلای عالم منفورند و بردباران عزیز و محترم