اردوی تربیتی چگونه و با کدام برنامه؟

با توجه به اوقات فراغت تابستان و گسترده تر شدن برنامه های تربیتی در پایگاه ها و افزایش اردوهای تربیتی حلقه ها خلاصه کتاب "اردوی تربیتی ،چگونه و با کدام برنامه؟ " جهت استفاده مربیان و سرگروه های محترم ارائه میگردد. مشخصات کامل کتاب را از اینجا ببینید.

بخش نخست:کلیات

مبانی برنامه‌ریزی

1.خصوصیات و حالات روانی دورۀ نوجوانی و جوانی

این خصوصیات که به اجمال در جنبه هایی چون هویّت طلبی، گروه گرایی، تشخّص طلبی، غرور، استقلال خواهی، سرکشی و تمرّد، رشد عواطف و احساسات، تخیّلات ویژه، قدرت زیاد بدنی، اضطرابها و تشویشهای ناگهانی، بروز استعدادهای فردی، یافتن قدرت تفکّرانتزاعی و ...می توانند مطرح شوند، به عنوان یک رکن اساسی در کلّیۀ جنبه های اردو قابل توجه و ملاحظه هستند.

2.شرایط اخلاقی و اعتقادی حاکم بر نوجوانان

نوجوان و جوان ما به تقویت گرایشهای دینی محتاج است. این طرح به دنبال ایجاد یا تقویت چنین «گرایشی» است که شاید به وضوح بتوان گفت کمتر در پی افزودن اطلاعات و دانش اخلاقی و دینی باشد.

3.دستور ها و قوانین شریعت مقدّس اسلام

بی شک، در فضای اردو هیچ کار حرام و خلاف شرعی مجاز نخواهد بود، ولی اردو در فضایی از شادی، سرور، خوشحالی و هیجان روزهای خود را سرخواهد کرد.

اصول برنامه‌ریزی و مدیریت اردو

1.آزادی و اختیار

دانش آموز باید در اردو احساس کند که تحت فشار و اجبار نیست؛

2.شادی و خوشحالی

نمی گوییم بچّه ها آن چنان شاد و سرمست باشند که در نوعی غفلت، لودگی، لهو و لعب و ... غرق شوند، ولی روح کلّی حاکم بر اردو باید شادی و خوشحالی باشد.

3.حاکمیت روح دینی و اخلاق و احکام اسلامی

احکام و اخلاق اسلامی، اگر چه به صورت مستقیم و شدید و با حجمی زیاد در اردو آموزش داده نمی شود ولی در آنجا حاکمیت خواهد داشت و به گونه ای عادی مورد تبعیت همگان قرار خواهد گرفت.

4.برخورد بر اساس ویژگیهای سنّی دانش آموزان

نحوۀ سخن گفتن مربّی، تن صدای او، شکل فرمان دادن و یا اساساً فرمان دادن، چگونگی درخواست از دانش آموزان، دعوت به برنامه ها، ارائۀ پیشنهادها، برخورد با اعتراض و انتقاد دانش آموزان و ... همه و همه باید (علاوه بر دلالت به اخلاقیات دینی) مورد تأیید و تصویب یافته های روان شناسیِ نوجوانی یا جوانی باشد.

5.نظافت، انضباط و رعایت مقرّرات

جمیع مربّیان و دانش آموزان و مسئولان اردو باید مقیّد به بهداشت، تمیزی، زیبایی ظاهر در چهره، لباس و کفش باشند و اکیداً اجرای این اصل را بخواهند.

نظم و انضباط نیز باید همچنان مورد تأکید باشد؛

6.اجتناب از برگزاری کلاسهای درس مستقیم

لازم است عرصۀ اردو و زمینه های بسیار خوب تربیتی آن را با مدرسه یکی فرض نکنیم و روح و روابط مدرسه ای را در اردو برقرار نسازیم.

اهداف اردو

1.ایجاد و تقویت گرایش به دین و علاقه مندی به انجام احکام و اخلاق دینی

باید میان دانستن و عمل کردن در مقایسه با گرایش تفاوت قائل شویم.

2.ایجاد زمینه برای رشد شخصیّت نوجوان

شخصیت نوجوان باید در جنبه های مختلف اجتماعی، عاطفی فردی و ... رشد یابد و برنامه های اردو باید با همین جامعیت نسبت به این هدف برنامه ریزی شود.

3.ایجاد خاطره ای خوش و شیرین از کاری مذهبی

چه خوب است که تعلیمات مکتبی به گونه ای با خاطره ای خوش همراه شود تا همیشه یاد مذهب و افکار و اعمال مذهبی با شیرینی خاطرات عجین باشد.

روشهای تربیتی اردو

1.تأکید بر تشویق

بیش از آنچه به نقاط ضعف بچّه ها توجه شده تا با انتقاد از آن به اصلاحش بپردازیم، به حسنات و نقاط قوّت آنها نیز عنایت می شود.

2.الگو سازی

عمل مربّیان و نیز برنامه هایی چون «اندیشه و نظر»، «مناظره»، «مسابقات ورزشی»، فعالیتهای هنری در «جشن عصرانه» و ... قابل ملاحظه است.

3.رقابت

4.صحبت خصوصی و موعظه

5.تربیت جمعی

6.محبّت

7.تفریح و شادی

8.تکریم شخصیت

9.ایجاد فضای معنوی

10.ایجاد زمینه برای ارائۀ شخصیت

بخش دوم :شرایط و مقدمات

ویژگیهای دانش آموزان

1.تعداد کلّ افراد

بهتر است حدّاکثر تعداد افرادی که جهت این اردو در نظر می گیریم بیش از 60 نفر نباشد.

2.سن

به طور محدود و مشخص، سنین 15 و 16 ساله در این اردو پیشنهاد می شوند.

3.اخلاق

ویژگیهای خاصی را جهت اخلاق دانش آموزان به عنوان یک معیار برای انتخاب آنها توصیه نمی کنیم.

4.اولویّتها

-آشنایی و علاقه مندی به یک رشتۀ هنری

-داشتن روح جمعی

-آشنایی با برخی فعالیتهای گروهی

ویژگیهای مربّیان

1.مهربانی و محبّت

2.شوخی و خوشرویی

3.شجاعت

4.اشتیاق به کارهای جمعی و گروهی

5.سواد و دانش

شرایط اردوگاه

1.راهپیمایی یا کوهنوردی

2.دریا، رودخانه و یا استخر

3.جنگل یا انبوهی از درختان

4.زمین ورزشی

5.محلّی برای تجمّع عمومی افراد اردو:

6.جایی برای کارهای گروهی

تشکیلات و سازماندهی

1.مسئولان کلّ اردو

همۀ مسائل اردو از برنامه ریزی تا تدارکات و نظافت و انضباط و تغذیه و ... به مسئول مربوط می شود.

2.مسئول برنامه ها

به طور کلّی، سیاست تربیتی اردو با رأی و تدبیر مسئول برنامه ها انجام می گیر.

این شخص باید از لحاظ اخلاقی و اعتقادی و هنری دارای نکات شاخص و برجسته ای باشد.

3.سرگروهها

اینها همان مربّیان اردو هستند که هر یک از آنها مسئولیت یک گروه از بچّه ها را به عهده  دارد. هر گروه می تواند بین 10 تا 15 نفر باشد. سرگروه متولّی همۀ مسائل گروه خویش است و در همه حال با آنها خواهد بود. به همین جهت شاید بیشترین نقش تربیتی یا الگویی را در رابطه با دانش آموزان همین سرگروهها بازی کنند.

لازم است سرگروهها از لحاظ فکری و اتّخاذ سیاستهای تربیتی با «مسئول برنامه ها» توافق و اتفاق نظر داشته باشند.

4.سرتیمها

بچّه های هر گروه جهت برخی فعالیتها مطابق تمایل و استعداد خود به تیمهای جداگانه ای تقسیم خواهند شد ولی شرکت در تیمها الزامی است

در این طرح چهار عنوان زیر برای تشکیل تیم پیشنهاد می شود: تئاتر، سرود، ورزش، و تبلیغات (داخل اردوگاه).

زمان‌بندی برنامه‌های روزانه

-اجرای مراسم نماز

-نظافت شخصی و نظافت اردوگاه (که بهتر است در فاصلۀ بین نماز صبح و صبحانه باشد)

-شنا در دریا یا استخر و یا آب تنی در رودخانه

-جلسۀ صبحگاه

-کوه پیمایی، راه پیمایی، جنگل نوردی

-تشکیل جلسات عمومی (مناظره، اندیشه و نظر و ...)

-تشکیل برنامه های گروهی

-فعالیتهای تیمی

-اجرای مسابقات ورزشی

-جشن عصرانه

-اوقات در اختیار خود برای استراحت یا بازی (بعد از نماز صبح، بعد از ناهار، وقت بازیهای تمرینی)

-شب نشینی در جنگل

-اختتامیه

جهت تنظیم ساعات اجرای این برنامه ها باید دو مرحله طی شود. مرحلۀ اول قبل از اردوست که باید «مسئول برنامه ها» شمایی کلّی از امور را در ذهن داشته باشد

مرحلۀ بعدی همان زمان بندی دقیق برنامه هاست که هر شب برای فردا تنظیم می شود.

بخش سوم: برنامه‌ها

صبحگاه

1.تلاوت قرآن کریم

2.اعلام برنامۀ روزانه

3.بیان تذکّرات 

4.یادآوری مقرّرات اردو

5.طرح انتقادات و نظرات بچّه ها

مناظره

اردو در صبح یکی از روزهای میانی خود شاهد مناظره ای خواهد بود. میان یک یا دو تن از مربّیان که به دفاع از ضدّ ارزشهای جامعۀ قرار اسلامی می نشینند و همۀ دانش آموزان که در طرح دیگر بحث و مناظره قرار دارند.

تذکرات

1.موضوعات مناظره

اتّخاذ موضوعات مناظره بستگی به احساس نیاز اردو در یک زمینه و تأیید و نظر مناسب مسئولان اردو دارد:

2.مراحل و روند مناظره 

اول. جلسۀ اولیۀ مناظره:

بخش اعظمی از این جلسه به دلایل منحرفان اختصاص می یابد و پس از آن نوبت به دفاع دانش آموزان از ارزشها خواهد رسید. ولی باید در این جلسه بچّه ها احساس کنند که نتوانسته اند نسبت به دلایل منحرفان پاسخهای لازم و منطقی را ارائه دهند. البته باید مراقب بود که بچّه ها فقط در جانب دفاع از ارزشها بحث کنند و در جنبۀ منفی بحث نکنند (حدّاکثر دو ساعت).

دوم. جلسۀ گروهی:

سرگروه سعی می کند بیشترین پاسخها از طرف یکایک دانش آموزان ارائه شود و به جای درس و سخنرانی یکطرفه از جانب خود، همۀ افراد را به حرف و اتّخاذ موضوع و اظهار نظر وادارد (بسیار مهم).

سوم. جلسۀ نهایی مناظره:

برعکس جلسۀ اول بیشتر به سرکوب منحرفان و موفقیت و پیروزی نظرات دانش آموزان می پردازد.

3.مسئله رقابت گروهی

لازم است ضمن عنوان کردن این مطلب که در جلسۀ نهایی منظره کدام گروه بهترین پاسخها را داد، به ترغیب و تحریض بیشتر دانش آموزان در جهت ایجاد رقابت گروهی بپردازند.

4.شکل مناظره

جلسه باید دارای یک مسئول و مجری باشد که بحثها و اظهارات دانش آموزان را هدایت و کنترل کند

مزایا و محاسن :

1.ایجاد غیرت دینی

2.پرورش اعتماد به نفس

3.قرار دادن افراد در موقعیت موافقت جدّی

4.خراب شدن و از اعتبار افتادن استدلالهای افراد مخالف دین

5.آشنا شدن بچّه ها با نحوۀ استدلال منطقی برای دفاع از عقاید

6.جلب توجه دانش آموزان به بحث از طریق ایجاد جدال

اندیشه و نظر

در این برنامه، موضوعی به دانش آموزان پیشنهاد می شود که باید دربارۀ آن بیندیشند و هر کدام یک جمله یا چند عبارت را بگویند یا آن را روی کاغذی بنویسند و به مربّی خود تحویل دهند.

تذکرات

1.عنوان های پیشنهادی

اول. «از درخت چه درسی می توان آموخت؟»:

دوم. «عجیب ترین چیز چیست؟»:

2.نحوۀ آغاز بحث

یک شکل سادۀ آغاز بحث این است که در یکی از جلسات صبحگاه عنوان شود .

3.مراحل و روند بحث، تا سرانجام

اول. نخستین جلسۀ عمومی:

نخستین جلسۀ عمومی، که هم کوتاه خواهد بود و همه کم محتوا، سرشار از هیجان و تحریک است.

دوم. جلسات گروهی:

به طور معمول، این بحث در گروهها به دو جلسۀ یک ساعته خواهد انجامید و باید نظرات همۀ افراد به صورت یک مقالۀ ویژه گروه در پایان آخرین جلسه تنظیم شود.

سوم. جلسۀ نهایی عمومی:

با هزار تقدیر و ارزشگذاری نسبت به کار فکری عمیق و ارزشمند گروهها و با ایجاد رقابت گروهی، جمع بندی نظارت بچّه ها از روی همان مقالۀ گروهی توسط یکی از افراد بیان می گردد.

چهارم. جمع بندی:

مزایا و محاسن

1.بالا بردن اعتماد به نفس

2.تقویت قدرت تفکّر

3.نشان دادن اهمیت و نتایج کار گروهی

4.نشان دادن مسیر بحث به صورتی اتفاقی

5.تشکیل جلسات عمومی همراه با برنامۀ صبحگاه.

مراسم نماز

وجه اشتراک همۀ مسائلی که تحت عنوان برنامه از آنها یاد شده «ویژگی تجمّع و گردهمایی» آنهاست. نماز نیز دارای این ویژگی است.

تذکرات

1.روح آزادی و اختیار در نماز

نماز اردو باید آن چنان باشد که اگر کسی به هنگام جماعت واقعاً میل به اقامۀ نماز نداشت، به کناری بخزد و در ساعتی مناسب نماز بگزارد.

2.ویژگیهای امام جماعت

-در همۀ اوقات خوش لباس، تمیز، مرتب، با موهای شانه کرده و ... باشد.

-زیبا و خوش چهره باشد.

-شاد، متبسّم، صمیمی،

-محبوب بچّه ها باشد.

3.عدم اطالۀ نماز

4.نحوۀ برخورد با کسانی که نماز نمی خوانند.

باید با تیزبینی و دقّتی که لازمۀ هر مربّی است مراقب باشیم چه کسانی به طور دائم در نماز جماعت شرکت نمی کنند، و آیا آنها که شرکت نمی کنند به تنهایی نماز می گزارند یا خیر؟

پس از این دقّت، مرحلۀ «تذکّرات خصوصی» و «ارشاد فردی» فرا می رسد.

5.برنامه های بین دو نماز

اول. دعاها:

-بیشتر دعاها به زبان فارسی باشد.

-روح و احساس دعا در دعاها حاکم باشد،

-در صورتی که میل به دعاهای عربی داریم قبلاً شرح و توضیحی دربارۀ آنها بدهیم.

-بهتر است از دعاهای متنوّع و تازه در نوبتهای مختلف نماز استفاده شود.

-بد نیست فرصتی کوتاه هم به بچّه ها داده شود که خود با زبان خویش و در اندرون خود دعایی کنند.

دوم. سخنرانی:

-دائمی و به صورت برنامه نباشد.

-کوتاه و مختصر باشد.

-آن فرصتها را با کلاس درس و احکام و تعلیماتی دینی اشتباه نگیریم!

-معمولاً هنگام نماز مغرب و عشا جهت صحبت های معنوی تر دارای موقعیت بهتری است.

-حتماً کسانی صحبت کنند که آداب سخنرانی را بدانند و

سوم. اجرای سرود:

در اردو آن چنان گرم و جانبخش است که گاهی بد نیست جایگزین دعا و سخنرانی شود،

-دارای آهنگی غمناک و حزن انگیز باشد.

-از قبل به وسیلۀ یک گروه تمرین شده باشد.

-افراد گروه در صف آخر نماز بنشینند.

-بند یا بیتی از آن به وسیلۀ افراد قابل تکرار باشد.

-محتوای آن با فضای نماز سازگار باشد.

-در صورت امکان، نوشته ای از متن سرود تکثیر شود و در اختیار همه قرار بگیرد.

-حتماً در قید تهیۀ سرود های جدید نباشند.

چهارم. بیان قطعه ای کوتاه پس از اقامه:

نمونه از این عبارات چنین است:

«إنَّ الصَّلوةَ تَنهی عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنکَرِ (به راستی که نماز از زشتی و بدکاری باز می دارد). خدایا... ای خدای هستی، ما به درگاه تو ایستاده ایم و برای تو نماز می گزاریم. نماز ما را آن چنان کنه که به راستی از فحشا و منکر بر حذرمان دارد و به ما قدرتی عطا بفرما که این چنین نمازی را بجا آوریم...».

6.مسائل ویژۀ نماز صبح

اول: اکیداً از گذاشتن برنامه های آخر شب از قبیل نمایش فیلم، بازیهای شبانه، بیدار خوابی و ... خودداری شود.

دوم: لازم نیست به جماعت اقامه گردد.

سوم: جهت افزودن ساعتی یا نیم ساعتی به خواب بچّه ها و سهولت بیدار باش آنها، بهتر است از بیدار کردنشان در هنگام اذان که هوا کاملاً تاریک است خودداری شود و تا حدّ ممکن به تعویق افتد!

چهارم: هرگز با سر و صدا و فریاد های خشن «برادر... برادر...»، «برپا» و... بچّه ها را به نماز دعوت نکنیم.

پنجم: حتماً با چهره هایی شاد و خندان و مهربان اقدام به بیدار کردن بچّه ها بشود.

ششم: چه خوب است در صورت امکان یک نفر مخصوص بیدار کردن صبحگاهی از قبل تعیین شود.

هفتم: یکی یکی و با نام از خواب بیدار کنند.

هشتم: یک سؤال همیشه باید برای ما مطرح باشد که آیا ما مجوّز شرعی برای بیدار کردن مصرّانۀ افراد داریم؟

نهم: بعضی از بچّه ها هستند که با تمام این شگرد ها باز هم حوصلۀ برخاستن ندارند! در این صورت بهتر است  از اصرار بکشیم،

7.یک سخنرای مهیّج و سرزنش کننده

-چرا سستی در نماز؟

-چرا این همه غفلت در استفاده از سرچشمۀ برکت و خیر نماز جماعت؟

مزایا و محاسن

مسابقه ورزشی

تذکرات

1.مدیریت مسابقات

مسئولیت اجرای مسابقات با «تیم ورزشی» است که در بحث «سازماندهی و تشکیلات» مورد اشاره قرار گرفته است.

2.نحوۀ شروع کار

در اولین یا دومین جلسۀ صبحگاه، مسئول تیمهای ورزشی معرفی می شود و برنامۀ مسابقات و رشته های مربوط، به اطلاع بچّه ها می‌رسد.

3.زمان مسابقه

هر روز حدّاقل در حدود دو ساعت مسابقات برگزار خواهند شد.

4.رشته های ورزشی

برای اردوی پسران شاید مسابقات فوتبال کفایت کند.

5.زمانهای آزاد

اردو باید علاوه بر اوقات مسابقات، که همۀ بچّه ها معمولاً در آنجا برای بازی یا تماشا یا تشویق جمع خواهند بود، اوقات آزادی را در نظر بگیرد .

خوب است که این وقت به عنوان زمانی برای تمرین بازیها معرفی شود.

6.نقش مربّیان

همۀ مربّیان الزاماً در این مسابقات شرکت خواهند داشت.

7.رسمیّت

اکیداً این مسابقات شکل و حالت بازی معمولی و تفریحی را ندارد، بلکه یکی از برنامه های جدّی و رسمی اردوست؛

8.بهره برداری تربیتی

مربّیان باید در ضمن بازیها مترصّد یافتن روحیات و شخصیت بچّه ها باشند.

9.جلوگیری از آفتها

اول: سعی شود بازیها چندان خسته کننده نباشند.

دوم: رقابتها حتماً رقابت گروهی باشد و ابداً شکل رقابت فردی پیدا نکند.

سوم: همۀ تیمها تا رده های سوم، چهارم، پنجم و... در حدّ موفقیت خود مورد تشویق قرار گیرند.

10.پایان مسابقات

در یک جلسۀ صبحگاه نسبت به بازیها بررسی و ارزیابی و نظر خواهی به عمل بیاید.

جشن عصرانه

تذکرات

1.نام

کلمۀ «جشن» از آن جهت که حکایت از شادی و سرور دارد.

2.تعدّد اجرا

اگر طی مدت اردو «جشن عصرانه» یک شب در میان برگزار شود مناسب و مطلوب خواهد بود،

3.زمان

این جشن در «عصر» برگزار می شود .

4.مکان

اگر بتوان برنامه را در فضای باز انجام داد بر صمیمیت، زیبایی، نشاط و خودمانی بودن آن افزوده می شود.

5.شخصیت مجری

فردی خوشرو، بذله گو، خوش لحن و آشنا به زمینه های هنری و به ویژه هنر های نمایشی باشد.

5.روح کلّی جشن

شادی و سرور، بخش مهمی از فضای جشن را پر خواهد کرد.

7.هدف

شادی بخشیدن به حاضران، ایجاد صمیمیت گروهی و روح دسته جمعی و به وجود آوردن خاطره ای خوش و دلپذیر و لحظاتی شیرین زمینه ای برای اظهار نظر و ایفای نقش، بروز استعدادها، ظهور خلّاقیتها و تشخّص طلبیِ نوجوان 

8.برنامه ریزی

باید افراد و گروههای مختلف طی فرصتهایی که اردو در اختیارشان می گذارد به تمرین، برنامه ریزی و آماده سازی خود بپردازند.

برنامه ها

1.امور نمایشی

2.سرود

3.بیان لطیفه و حکایت خنده آور

4.تکخوانی

5.هر نوع کار طنز و سرگرم کننده

6.اجرای سرود بدون کلام

آهنگ معروفِ اجرا شده در صدا و سیما را تمرین می کنند.

افراد این گروه هنگام اجرا، در میان جمع خواهند نشست و در فواصل و مقاطع معیّنی از برنامه، بنا به خواست مجری، طراوتی به جمع می بخشد.

7.معرّفی افراد نمونۀ اردو

8.زندگینامه

زندگینامه

در فرصت پایانی جشن با یکی از مسئولان یا افراد برجستۀ اردو مصاحبه ای به عمل می آید و در آن، مسائل زندگی او و موفقیتها و تحوّلات آن مورد بررسی قرار می گیرد.

تذکرات

1.فضای کلّی مصاحبه

مصاحبه شوند را باید فردی موفّق و نمونه در زندگی، اعمال، رفتار، اخلاق و... بدانیم.

2.ترتیب و تنظیم مصاحبه

3.مسئلۀ خودنمایی

4.شکل مصاحبه

نباید حرفها یکطرفه و خسته کننده باشد،

5.عدم معرّفی مصاحبه شوندگان از قبل

6. محتوای مصاحبه

- تحصیلات

- اخلاقیات دوران نوجوانی

- چگونگی گرایشهای مذهبی

- اخلاق و روابط خانوادگی

- چگونگی انتخاب دوست

- صفات بهترین دوستان او

- سوابق گرایشهای انقلابی

- بیان نمونه هایی از مشکلا روحی دوران نوجوانی و طرق مقابله با آنها.

معرّفی نمونه‌ها

1.معیار انتخاب

-اجتماعی و اهل همکاری

-.شجاع و دارای قوّت و نیروی بدنی

-.فردی باهوش باشد.

-.دارای محبوبیت اجتماعی باشد.

2.نحوۀ معرّفی

هنگام معرفی به طور مشخّص روی همان خصوصیات خوب انگشت بگذاریم.

3.پنهانی بودن انتخاب

4.زمان برنامه

شب نشینی در جنگل

یکی از شبهای اردو، شبی روحانی و معنوی خواهد بود که تا پاسی از شب، بچّه های اردو را به ذکر حرفهایی «دوست داشتنی» در فضایی سرشار از محبت و صمیمیت و با حالتی از تفکّر و اندیشه وا می دارد.

1.تهیّۀ مقدّمات

2.برنامه

اول. بیان حرفها و نظرها بر اساس موضوعات تعیین شده.

دوم. خواندن شعر توسط کسانی که حزین و غمناک می خوانند.

سوم. نوشیدن چای

3.حالت و فضای برنامه

-جدّیت

-معنویت

سکوت

4.موضوعات پیشنهادی

-شیرینترین خاطرات زندگی

-تلخترین خاطرات زندگی

-جمله، حدیث، تذکّر، آیه

-یک صفت خوب از بهترین دوست زندگی

5.مجری

مجری باید در این برنامه جدّی باشد، حرفها را سنجیده و زیبا بگوید، عطوفت و مهربانی در کلامش مشهود باشد،

6.زمان اجرا

بهتر است این برنامه در شبهای آخر اردو برگزار شود،

7.محلّ اجرا

جنگل، مناطق کوهستانی، باغستانها، راههای پرپیچ و خم بیابانی و...

اختتامیّه

تذکرات

1.برنامه

اول. نظرخواهی از بچّه ها دربارۀ اردو (بیان نقاط قوّت و ضعف):

دوم. سوغات اردو

آنها از این اردو با خود چه چیزی به یادگار می برند؟ بهتر از همه اخلاقی خوش و ایمانی راستین است.

سوم. تعریف و تمجید از بچّه ها:

2.فضای برنامه

-جدی

-راضی کننده

3.نقش سایر مربّیان

همۀ مربّیان اردو در این جلسات حضور خواهند داشت. از طرفی بسیار مورد تقدیر و تشکّر مجری برنامه قرار می گیرند.

4.نقاط ضعف اردو