سیر محتوای تربیتی(قسمت چهارم)

مقطع ابتدایی:
رویکرد و جهت تربیتی:
الف: تکریم و ارزشمندی؛
ب: القای روحیه‌ی تعظیم؛
ج: احساس روحیه‌ی خوشایندی (اُنس با دین)

ج- خوشایندی نسبت به دین

یکی از محورهای اساسی در این مقطع این است که به واسطه‌ی شناخت دهی و یا اجرای برنامه‌ها کاری کنیم که بچه‌ها نسبت به دین احساس خوشایندی داشته باشند. اگر خواهان آنیم که بچه‌ها در مقطع بعدی به جلوه‌های دینی میل و رغبت نشان دهند باید در مقطع ابتدایی احساس اُنس با خالق را در آنان ایجاد نماییم تا برداشتی احساسی همراه با رضایت و خوشی از جلوه‌های دین داشته باشند. به طور مثال، اگر شما برادر کوچکتان را برای اوّلین بار با پای پیاده به جلسه‌ی روضه ببرید و در آنجا هم چنگول از او بگیرید که حرف نزن حاج آقا داره صحبت می‌کنه و بعد هم که چراغ‌ها خاموش شد یکی پا روی سر او بگذارد، از طرفی هم نذری گیرش نیاید و با حال خسته و دل شکسته دوباره پای پیاده کشان کشان او را به خانه برگردانیم، مشخص است که تصویر خوشی از مسجد برایش شکل نخواهد گرفت. خوشایندی و اُنس با جلوه‌های دینی یعنی این‌که ما کاری کنیم که بچه‌ها در این سن احساس خوبی نسبت به دین داشته باشند تا کم کم بذر علاقه در وجود آنان جوانه بزند و رشد نماید.

علت پرخاشگری و عصبانیت در نوجوانی و نحوه مقابله با آن

علت پرخاشگری و عصبانیت در نوجوانی و نحوه مقابله با آن

نوجوانى یکى از مهم‏ترین مراحل گستره عمر آدمى محسوب مى‏‌شود. نوجوان که دوره کودکى را گذرانده، پیش از هر چیز، مستلزم یافتن هویت و شخصیت خویشتن است، ولى این موضوع هرگز به آسانى تحقّق نمى‌‏پذیرد.

نوجوان حاضر نیست از تمام روش‏‌هاى بزرگ‏سالان پیروى کند و بى‏چون و چرا کلیه صفات شخصیت ‏خود را با آنان هماهنگ سازد، بلکه به عکس، در بین تمام ملل و اقوام، همواره نوعى مخالفت و تضاد بین نوجوانان و بزرگ‏سالان وجود داشته است.

لذا نوجوانی که قصد دارد به هویت و فردیت خویش دست‏ یابد، نباید براى پذیرش باورهاى بزرگ‌سالان تحت فشار قرار گیرد، بلکه باید او را به طور منطقی و درست آزاد گذاشت تا خود انتخاب کند و راه سعادت خویش را بیابد، حتی در این راستا در مورد مسائل گوناگون زندگى نیز باید با او مشورت کرد و از او نظرخواهی نمود.

اگر با نوجوان این‏گونه برخورد شود، طبیعى است که هم اعتماد به نفس او تقویت مى‏‌شود و هم احساس امنیت و آرامش مى‌‏کند و اضطراب، که اصلى‏ترین عامل بروز رفتارهای پرخاشگرانه است، در او تقلیل و تعدیل می‌یابد و رفتارهای تند و خشن او مهار شده و از بین خواهد رفت.

بنابراین اگر متولیان تعلیم و تربیت، والدین و همه کسانى که به نحوى با جوانان سر و کار دارند، قصد دارند نوجوانان و جوانان را با شیوه‌های درست رفتاری آشنا کنند و مانع از بروز انحرافات فکری و اخلاقی در آنان شوند، به آنها توصیه مى‌‏شود که:

اولاً: این دوره از تحوّل (نوجوانى) را با تمام ویژگى‏‌هایى که دارد، به خوبی بشناسند.

ثانیاً: با نوجوانان به گونه‏اى برخورد کنند که احساس امنیت نموده اعتمادشان جلب شود و چیزهایی که موجب نگرانى و اضطراب آنها مى‌‏شود را کاهش دهند.

اما اینکه علت پرخاشگری و رفتارهای تند نوجوانان چیست، به طور کلى می‌توان عوامل مؤثر آن را به سه دسته تقسیم نمود:

سیر محتوای تربیتی(قسمت سوم)

مقطع ابتدایی:
رویکرد و جهت تربیتی:
الف: تکریم و ارزشمندی؛
ب: القای روحیه‌ی تعظیم؛
ج: احساس روحیه‌ی خوشایندی (اُنس با دین)

ب- القای روحیه‌ی تعظیم

القای روحیه‌ی تعظیم به معنی باز نمودن پنجره و نظر گاهی از عظمت خدا به روی کودکان است.
فراموش نکنیم که مقطع کودکی بیشتر جنبه‌ی زمینه سازی و استوار کردن پایه‌های معرفت دینی را دارد. لذا اگر می‌خواهیم در مقطع بعدی روحیه‌ی تسلیم و تکلیف پذیری را درایشان نهادیه نماییم لازم است که بچه را با عظمت خدا آشنا نماییم. همه‌ی ما به هنگام رکوع عرضه می‌داریم: «سبحان ربی العظیم وبحمده.» پرسید: راستی چرا هنگام رکوع خم می‌شویم؟در جواب شنید: برای این‌که بارمان کنند. بازهم پرسید: چی بارمان کنند؟ گفت: تکلیف. رکوع یعنی خدایا من خم شدم در مقابلت و سر تعظیم خم نموده‌ام و برای انجام فرمانت در خدمتم. حال روشن است که چرا یک عده در مقابل اوامر الهی سر خم نمی‌کنند و ادعا دارند؛ چون با عظمت خدا آشنا نگشته‌اند. لذا یکی از راه‌های گرایش به تکلیف و تسلیم پذیری این است که بچه‌ها را با عظمت الهی آشنا نماییم.

سیر مراحل تربیتی(قسمت دوم)

مقطع ابتدایی:
رویکرد و جهت تربیتی:
الف: تکریم و ارزشمندی؛
ب: القای روحیه‌ی تعظیم؛
ج: احساس روحیه‌ی خوشایندی (اُنس با دین)

الف)روش تکریم و ارزشمندی

کرامت یک احساس است که اگر کسی بتواند برای متربّی خود ایجاد کند برای او دو ثمره خواهد داشت: یکی شوق به نیکی و خوبی‌ها و دیگری انزجار از بدی‌ها (2) امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: «مَن کَرُمَت علَیهِ نَفسُه هَانَت عَلیه شَهَوَتُهُ»؛ «کسی که احساس ارزشمندی به او دست دهد، نفسانیت برای او پیش پا افتاده خواهد شد.» (3)
آمار نشان می‌دهد که خلافکارترین افراد در زندان‌ها عموماً کسانی هستند که در دوران کودکی از میزان ارزشمندی پایینی برخوردار بوده‌اند. وقتی از حضرات معصومین سؤال می‌شود که با کودکان زیرهفت سال چگونه برخورد نماییم، توصیه می‌شود که همچون سیّد و مولای خود با آنان برخورد کنید. براین اساس، ما باید با بچه‌ها به گونه‌ای ارتباط داشته باشیم که احساس کرامت و بزرگی را درک نمایند.

راه‌های اعطای روحیه‌ی کرامت به متربّیان

راه­ کار عملی برای تشویق کودک و نوجوان به روزه

بسم الله الرحمن الرحیم

برگرفته از کتاب «آیین شکوفایی» نوشته ی «احمد نباتی»

روزه عبادتی است که کودکان ما سالی یک ماه با آن مواجه می ­شوند. فضای معنوی ماه مبارک رمضان، آن ­قدر محسوس است که حتّی کودکانمان هم قادر به درک آن هستند. اما علی ­رغم زیبایی ماه مبارک رمضان، برخی از کودکان ما، خاطره­ ی چندان خوشی از این ماه ندارند. حتی بعضی از بزرگترها هم وقتی به خاطرات دوران کودکی خود مراجعه می­ کنند، تصدیق می ­نمایند که در ایام ماه مبارک رمضان، روزهای سختی را پشت سر می­گذاشتند.

در ماه رمضان همه­ ی اعضای بالغ خانواده مشغول عبادت خود می­ شوند و تا حدّ زیادی از کودکان خود غافل می ­شوند. کودکان ما که تا روز قبل، پدر و مادر را پای سفره­ ی صبحانه و ناهار می ­دیدند، به یک­ باره خود را تنها می­ بیند و متوجه می ­شود که باید به تنهایی غذا بخورند. این موضوع امری است که برای آن ها ناپسند است. همچنین والدین روزه ­دار، که گرسنه و تشنه هستند، نشاط روزهای گذشته را نداشته، و توان پاسخ­ گویی به همه ­ی نیازهای فرزند خود را ندارند. 

راه­ کار عملی برای تشویق کودک به روزه

سیر محتوای تربیتی(قسمت اول)

چکیده: در این نوشتار به اهمیت و ضرورت پرداختن به سیر محتوای تربیتی، متناسب با رده‌های سنی مختلف پرداخته شده است. شیوه های برنامه ریزی و چارچوب‌های کلی، سیر محتوای تربیتی توضیح داده شده و راهبردها و موضوعات اساسی سیر تربیتی متناسب با نیازهای روحی در سه مقطع (یک تا یازده سالگی و دوران بلوغ و مقطع دبیرستان) بیان شده است.

جذب از طریق نیاز کاذب

فلاسفه انسان را حیوان ناطق می نامند و در تعریف ناطق می گویند: حیوانی است که دارای قوه تعقل است. در واقع عقل در انسان، ودیعه ای ارزشمند است که وجه تمایز او با سیر موجودات می باشد و اصولا همین قوه ارزشمند است که از انسان موجودی دارای اراده و در عین حال صاحب اختیار ساخته است.

انسان مختار آفریده شده است تا مسئولیت انتخا هایش را و رفتن ها و نرفتن هایش را، و نیز رکود و از راه ماندنش را، در طول حیات بر دوش بگیرد و در واپسین روز حسابرسی، بعنوان یک موجود مسئول و مکلف، پاسخگوی اعمالش باشد، پاسخگوی هر اقدامی که کرده است و لذا از همین روست که خداوند متعال می فرماید:

«ان السمع و البصر و الفواد کل اولئک کان عنه مسئول»
«در پیشگاه حکم خدا، گوشها و چشم ها و دلها همه مسئولند.»

چگونه مسجد را محبوب کودکان کنیم

با توجه به آغاز تعطیلات تابستانی و فراغت کودکان و نوجوانان از تحصیل، میزان حضور کودکان و نوجوانان به تنهایی و یا با والدین شان در مساجد افزایش می یابد و  این فرصت اگر قدرشناخته شود می تواند برای همیشه فرزان را به مسجد علاقمند، و اگر از دست برود می تواند ایشان را برای همیشه از مسجد دور کند، به همین خاطر چند نکته را به منظور افزایش میزان محبوبیتِ مساجد در نظر کودکان تقدیم می کنم:

۱- از معصوم توصیه شده است که در مساجد به خاطر مراعات پیرمردان و کودکان نمازهای جماعت را سریع بخوانند تا کسی خسته و دلزده نشود، اگر چه این مسئله باید بیشتر مورد توجه ائمه ی جماعات قرار گیرد ولی  هیچ ایرادی ندارد اگر کسی حتی مستقیم چنین مسئله ای را به روحانیون عزیز یادآوری نماید.

۲- نمازگزاران باید با کودکان با محبت بیشتری برخورد کنند و همین که کودکی اسباب بازی ها و دوستانش را رها کرده و به مسجد آمده را به اندازه ای که خودشان کارهایشان را رها کرده اند، مهم و قابل تقدیر بدانند!

۳- پدران و مادرانی که کودکانشان را به مساجد می آورند، تحمل فرزندان را در نظر بگیرند و نکند که به خاطر این که یک سخنرانی را تا آخر گوش کنند و یا چند رکعت نماز مستحبی بیشتر بخوانند، موجب دلزدگی کودکان از مساجد شوند. متأسفانه این مسئله بین خانواده های مؤمنین رایج بوده و شاید مهمترین دلیل عدم استفبال کودکان این خانواده ها به مساجد باشد.

۴- روحانیون، هیأت امنا و بزرگان مساجد باید آن قدر از کودکان استقبال کنند که برای سایرین الگو باشد تا هیچ جاهلی جرأت نکند در مساجد کودکان را مورد ظلم و بداخلاقی قرار دهد.

۵- برخی مسائل برای مومنان دوآتشه نیز آزاردهنده است چه رسد به کودکان حساس؛ مثلاً، صدای بیش از حد و اندازه بلندگوها که بعضاً در برخی قسمتهای مساجد گوش را آزار می دهد یا عدم رعایت نظافت و بهداشت در مورد بوی بد پا، دهان یا بوی عرق بدن افراد و یا شلختگی و غیر جذاب بودن مسجد که موجب عدم جذابیت و حتی موجب ایجاد دافعه برای کودکان، نوجوانان و جوانان می شود.

۶- بها دادن به جشن ها و ولادت ها به اندازه ای که کودکان مساجد را فقط جای عزاداری ندانند، موجب جذابیت بیشتر مسجد برای کودکان می شود.

۷- ترتیب دادن برنامه های جذاب برای کودکان و نوجوانان مانند اردوها، برنامه های ورزشی، مسابقات فرهنگی، هنری و … که موجب کشاندن کودکان و نوجوانان به مساجد گردد. خدا را شکر برنامه های تابستانی و غیر تابستانی خوبی در برخی مساجد در این زمینه ها برگزار می گردد که البته کافی نبوده و اهتمام بیشتر روحانیون و بزرگان مسجد را در کیفی تر شدن برنامه ها می طلبد.

۸- پرهیز از هر گونه صحبت هایی که موجب عدم اعتماد یا بی علاقگی فرزندان مان به مومنان و اهل مساجد گردد. کودکان غالباً بسیار زیرک تر از آن چه که ما می پنداریم هستند و اگر کسی مرتب در خانه از روحانی مسجد و یا مومنین بدگویی کند، کودک مسجد را جای انسانهای بد یا بیکار دانسته و هیچ علاقه ای برای حضور در مسجد و اصولاً اجتماع مسلمین نخواهد داشت.

۹- همانطور که افراط در حضور در برنامه های مسجد موجب دلزدگی از مسجد خواهد شد، عدم حضور یا حضور به ندرت والدین به همراه کودکان در مساجد مضر و بی فایده خواهد بود پس به نظر می رسد کیفیت و کمیت حضور در مسجد باید مورد دقت والدین قرار بگیرد.

۱۰-  بعضی مسائل ریز هستند که از نظر بزرگترها شاید هیچ جذابیتی نداشته باشند اما برای کودکان جذاب و دوست داشتنی باشند. مثلا فرض کنید در یک محفل قرآنی کودکانه، کودکان قرآن تلاوت می کنند، شاید ندانیم ولی اگر همین قرائت شان با بلندگو انجام شود و یا در جایگاه خاص قرآئت قرار بگیرند جذابیت برنامه را برای کودکان افزایش می دهد.

۱۱-  از ام الخبائثی که موجب دوری فرزندان از مساجد می شود، آثار هنری و یا غیر هنری موجود در ماهواره ها هستند که با تمام مظاهر دینداری من جمله حضور در اجتماع مسلمین مخالف بوده و اصولاً دین را نه یک امر اجتماعی که مسئله ای کاملاً فردی و برای کنج خانه ها معرفی می کنند. امکان مشاهده اینچنین برنامه هایی برای بزرگتر هایی که قدرت تحلیل ندارند نیز مضر و مهلک است چه رسد به کودکانی که هنوز توان پاسخ گویی در برابر تهاجمات فرهنگی را ندارند. اصولاً این چنین است که با ورود ماهواره به خانه ها دیری نمی پاید که خانواده ها اجتماع مسلمین را جماعتی امل و دورمانده از تکنولوژی و پیشرفت دانسته و نه تنها از مسجد و جماعت مسلمین بیزار می شوند که کم کم با دور شدن از مسجد و منبر و روحانی و مومنان، ایمان و دین نیز از خانواده رخت بر می بندد.

مسجد امن ترین سنگر در جنگ نرم

در این عرصه که حفظ ایمان برای هر فردی از هجمه های نرم و شبیخون های فرهنگی بسیار مشکل است، حفظ و هدایت ایمان خانواده به مراتب دشوار تر خواهد بود و با این توضیح هر ابزاری که در حفظ و ارتقای ایمان فردی کمک نماید قابل چشم پوشی نخواهد بود، چه رسد به راه حلی که در بهبود ایمان خانواده و به تبع آن، جامعه نقش آفرین باشد.

ویژگی تربیتی مسجد

عبادت پرورش دهنده روح انسان و پاسخگوی یک نیاز طبیعی و مهم اوست. کسی که نیازهای جسمی و روانی خود را به شکل منطقی پاسخ دهد، شخصیتی متعادل خواهد داشت و بالعکس، عدم پاسخ منطقی به نیازهای واقعی و فطری، شخصیت انسان را دچار کمبود و یا تباهی می کند.

ائمه معصومین (علیهم السلام) در سخنان خویش مسجد را آشیانه و پناهگاه مؤمن بر شمرده اند که انسان در آن جا از اضطراب فاصله گرفته و به آرامش دست می یابد. امام صادق (ع) به مسلمانان سفارش می کردند که به هنگام مواجهه با مشکلات دنیوی، به نماز و مسجد پناه ببرند.

من در میان جمع و دلم جای دیگر است...(تلفن همراه رقیب جدی مربی)

استفاده متربیان از تلفن همراه در زمان برگزاری حلقه و فعالیت ها یکی از نکات مورد شکایت خیلی از مربی ها شده است. در بیان چرایی این موضوع و راه درمان آن باید گفت:

عموماً انسان‌ به موضوعی بیشتر توجه می‌‌‌کند که ذهنش را درگیر کرده باشد و میزان و شدت این مشغولیت ذهنی، زمانی نمایان‌‌تر خواهد شد که در تمامی لحظات و حتی در حین انجام کارهای شخصی و فکری نیز ذهن او را ر‌ها نکرده باشد. از جمله مصادیق امروزی مشغولیت‌‌های ذهنی جوانان و نوجوانان، استفاده از ابزارآلات سرگرمی و ارتباطی الکترونیکی است. پس این نحوه عکس‌العمل متربیان در حین برگزاری جلسات، می‌‌‌تواند ناشی از ترجیح دادن این‌گونه مشغولیات بر گوش سپردن به مطالب مطرح‌شده در حلقه باشد. برای حل این مشکل، لازم است به نکاتی در سه محور توجه فرمایید:

پیشنهاد هایی در ارتباط با اردوهای حلقه صالحین (قسمت دوم)

• همه در برابر قانون برابرند:

اگر قانونی در اردو وضع شد همه باید به آن پایبند باشند و خود را ملتزم به آن بدانند. ممکن است شما تماشای تلویزیون را در اردو ممنوع کنید، در این صورت مسئولین نیز باید مراقب بوده و به این قانون پایبند باشند.

زمان بیدار باش برای همه یکی است، مقدار غذا برای همه به یک اندازه است و…

عدم پایبندی به قوانین موجب می شود اعضاء احساس تبعیض نموده و به مسئولین اردو بدبین شوند.

اگر همراه داشتن وسائل خاصی را ممنون می کنید؛ مسئول گروه نیز ممنوع است از همراه داشتن و در صورت اضطرار، استفاده از آن وسیله را به حداقل برساند.

پیشنهاد هایی در ارتباط با اردوهای حلقه صالحین(قسمت اول)

اردو در شجره طیبه صالحین از درجه اهمیت بسیاری برخوردار بوده به گونه ای که همواره در صدر برنامه های تربیتی قراردارد، انواع اردوهای جذب، تثبیت، رشد و نیز اردوهای علمی، بصیرتی، تفریحی، جهادی، زیارتی و… گویای این موضوع است.

                       

آنچه در پی می آید توصیه هایی است به سرگروه های محترم و مسئولین برگزاری اردو که توجه به آنها لازم و ضروری است.