برای نوجوانی که نسبت به نماز کاهلی دارد چه کنیم؟

به‌طور کلی میزان همّت و پایبندی انسان در هر کاری با میزان شناختی که از اهمیّت آن دارد، رابطه مستقیم دارد. نماز عامل مهمی در تزکیه روح و درون انسان است. اهمیت ندادن به نماز به لحاظ عدم آشنایی به حقیقت آن و احساس نیاز نکردن نسبت به آن، از عوامل ترک نماز و سستی در آن به‌شمار می‌آید. گاهی انسان به یک چیزی اعتقاد دارد، اما باور و ایمان ندارد. مثلاً می‌داند انسان مرده ترسی ندارد، اما باز هم می‏ترسد. وجود این ترس در انسان دلیل است که آن اعتقاد، تبدیل به باور دل و ایمان قلبی نشده است. چه بسا اعتقاد به اهمیت نماز اول وقت باشد اما باور و ایمان به آن نباشد.

برای به دست آوردن این باور می‌توان از اسباب باوربخش؛ مثل مطالعه کردن کتاب‌هایی که در موضوع نماز اول وقت نگاشته شده است، استفاده کرد، که این مطالعه باید پیاپی و پیوسته باشد، سپس به تفکّر بپردازد که با نخواندن نماز اول وقت، مشمول چه زیان‏‌ها و سرزنش‏‌هایی می‌شود و با خواندن آن مشمول چه سودها و پاداش‏‌هایی می‌گردد. در اهمیت نماز اول وقت همین بس که امامان معصوم علیهم‌السّلام حتی در حال جنگ با دشمن، نماز را در اول وقت برگزار می‌کردند و امام صادق علیه‌السّلام می‌فرماید: «کسی که نسبت به وقت نماز بی‌اعتناست از او دوری کنید؛ زیرا او نسبت به خدا بی‌اعتناست و کسی که نسبت به خدا بی‌اعتنا و بی‌وفا باشد، یقیناً نسبت به دیگران هم چنین است». ابوبصیر می‌گوید: «بعد از شهادت حضرت صادق علیه‌السّلام پیش ام‌حمیده رفتم تا به او در این مصیبت تسلیت بگویم، تا چمشمش به من افتاد شروع به گریه کرد، من نیز از حال او به گریه افتادم، آنگاه گفت: ابا محمد، اگر حضرت صادق علیه‌السّلام را هنگام مرگ مشاهده می‌کردی چیز عجیبی می‌دیدی. در آن لحظات آخر چشم باز کرده فرمود: هر کس بین من و او خویشاوندی هست بگوئید بیاید همه را گرد من جمع کنید سفارشی دارم. ام‌حمیده گفت: تمام خویشاوندان آن جناب را جمع کردیم، در این موقع امام صادق علیه‌السّلام نگاهی به آنها نموده فرمود: «اِنَّ شَفاعَتَنَا لاتَنالُ مَستَخِفّاً بِالصَّلاةِ؛ شفاعت ما به آن کسی که نمازش را سبک شمارد نخواهد رسید». (محاسن برقی، ج1، ص80) پیامبر صلّی‌الله علیه واله در این باره می‌فرمایند: «هر کس نماز را سبک بشمارد، دچار پانزده بلا مى‌شود: شش بلا در دنیا، سه بلا هنگام مرگ، سه بلا در قبر و سه بلا هنگامى که از قبر بیرون مى‌آید؛ آنچه در دنیا به آن دچار مى‌شود: 1. خداوند برکت را از عمر او بر‌مى‌دارد؛ 2. خداوند برکت را از روزى‌اش برمى‌دارد؛ 3. چهره خوبان از او گرفته مى‌شود؛ 4. کار نیک وى پاداش نخواهد داشت؛ 5. دعایش به اجابت نمى‌رسد؛ 6. از دعاى خوبان بهره‏‌اى نخواهد برد. امّا آن چه هنگام مرگ به آن دچار می‌شود: 1. با ذلّت و خوارى مى‌میرد؛ 2. گرسنه از دنیا مى‌رود؛ 3. تشنه مى‌میرد. امّا آن چه در قبر گریبانش را مى‌گیرد: 1. خداوند ملکى را در قبر وى مى‌گمارد تا او را شکنجه دهد؛ 2. قبر بر وى تنگ خواهد گرفت؛ 3. درون قبر وى تاریک خواهد بود. آن چه در قیامت هنگام برخاستن از قبر به آن دچار مى‌شود: 1. خداوند فرشته‏اى بر او مى‌گمارد تا وى را با صورت بر زمین بکشد؛ 2. با وى محاسبه سختى خواهد داشت؛ 3. هرگز خداوند به وى نظر رحمت نمى‌افکند». (2) بنابراین با توجه به آثار شومی که سستی و کاهلی در نماز دارد و همچنین برکاتی که در توجه به نماز وجود دارد که مرحوم آیت‌الله بهجت (ره) در این باره فرموده‌اند: «اگر سلاطین عالم می‌دانستند که انسان در حال عبادت چه لذّت‌هایی می‌برد، هیچ‌گاه دنبال مسائل مادی نبودند.»، سزاوار است که با یک تصمیم جدّی و اراده‌ای قوی تنبلی در نماز را از خودمان دور کنیم و در اوقات نماز هیچ چیز را مانع نماز خواندنمان قرار ندهیم. خواندن نماز را در اولویّت کارها قرار دهیم، همچنین شرح حال کسانی که نسبت به نماز سهل‌انگاری می‌کردند را مطالعه کنیم. قطعاً اگر کسی در راه نماز یک قدم بردارد، خداوند متعال از او دستگیری خواهد کرد و توفیق به موقع نماز خواندن و خوب نماز خواندن را به او عطا خواهد کرد، إن‌شاءالله. سستی و تنبلی در نماز، همچون تنبلی در سایر کارها ممکن است سراغ مکلّف بیاید. به هر حال سه نوبت در روز مقیّد شدن به ادای 17 رکعت فریضه مخصوصاً وقتی که بعض آن صبح زود و به هنگام استراحت افراد باشد. شاید در ابتدا کاستی‌هایی را به همراه داشته باشد، لکن حل‌شدنی است. اگر دانش‌آموز از جهت اعتقادی معتقد به وجوب نماز و آثار دنیوی و اخروی آن بشود و ارزش آن را متوجه شود، لااقل در حد و اندازه خودش، این اوّلین قدم در ایجاد همّت در او برای ادای نمازش است. دوم اینکه باید نماز را ساده و راحت معرفی کنیم، فعلاً خواندن نماز صحیح مهم است، کمال نماز برای مراحل بعدی است. وقتی نماز ساده شد و با اجزا و شرایط واجبش ارائه شد و نه با تمام مستحباتش که گاهاً چون فریضه نمایش داده می‌شود و نیز برای او گفته شود که 17 رکعت در روز شاید بیش از 10 تا 15 دقیقه از او وقتی نمی‌گیرد. این موارد سبب افزایش رغبت و انگیزه او برای به‌جا آوردن این عمود دین خواهد شد. تشویق‌های مادی در این زمینه بسیار اثربخش است. جذابیت‌های ذاتی نماز را شاید شخص در تمام طول عمرش هم به آن نرسد، هم‌چنانی که خیلی‌ها نرسیدند، پس نبایست منتظر این امر در او باشید. بله البته با تربیت‌ها و مراقبت‌های مستمر می‌تواند به آن دست یابد، ولی فعلاً باید نمازخوان بشود، هرطوری که بشود. پس بایستی از کشش‌ها و جذبه‌های عرضی نماز و بیرون از آن کمک گرفت؛ مثلاً بداند که اگه نماز صبحش ده روز قضا نشود، شارژ پنج هزار تومانی می‌گیرد و کم‌کم عادت خواهد کرد. حضورش در مساجد جوان‌گرا و محیط‌های مذهبی و الهی، می‌تواند در استحکام نمازش بسیار مؤثر باشد. خانواده وتشویق‌ها و برخوردهایشان نسبت به نماز شخص هم حائز اهمیت است. برای مطالعه بیشتر به این منابع رجوع شود: ـ حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی، آشنایی با نماز، یکصد و چهارده نکته درباره نماز، پرتوی از آثار نماز. ـ میرزا جواد‌آقا ملکی تبریزی (ره)، آداب‌الصلاة.