آنچه مسلم است این است که بخش عمده ای از شخصیت یک فرد که سهمی بارز و عمده در زندگی دارد در آن دسته از رفتارهایی شکل می گیرد که به صورت «غیر کلامی» پنهان و خاموش به او ارائه می شود. تنها بخش اندکی از اثرگذاری های تربیتی آن هم در سطح بسیار ناپایدار و گذرا از طریق زبان و در قالب نصیحت و پند و اندرز حاصل می شود.
یک مربی، می تواند با خوب شنیدن و کمتر حرف زدن، به دو دلیل تاثیر کلام خویش را افزایش داده، بر محبوبیت خود بیفزاید؛
اول: آنیکه هرچه انسان کمتر سخن بگوید، از آفات بد زبانی نظیر: مسخره کردن، دروغ، تهمت، غیبت و… که همگی از بین برنده شخصیت حقیقی انسان باعث بدبینی اجتماع و کم شدن اعتماد دیگران به انسان می شود، دوری نموده است. همانطور که هر سال اداره راهنمایی و رانندگی نتیجه آمار خویش پیروامون خطر سازترین وسیله نقلیه سال را اعلام کرده و به مردم هشدار می دهند، وجود مقدس ائمه معصومین (علیه السلام) نیز در موقعیت های گوناگون و با بیان های متفاوت هشدار داده اند که خطرسازترین و گناه ساز ترین عضو از اعضای بدن انسان زبان اوست.
پیامبر گرامی اسلا(ص) در این باره می فرمایند:
«بیشتری خطا ها و گناهان آدمیزاد در زبان اوست.»
بسیار دیده شده که تشکل ها و مجموعه های تربیتی که با گروه سنی خاصی ارتباط دارند، پس از عبور افراد از آن گروه سنی، آنها را به حال خود رها کرده و یا حتی اخراج می کنند. این مساله، یا بدلیل برنامه ریزی غلط و قوانین اشتباه جموعه است یا به خاطر این که مربی، اطلاعات و توانایی های خود را افزایش نداده و اکنون قادر به پاسخگویی نیازهای افراد نیست. این در حالی است که پس از تمام شدن هر دوره و ورود افراد به گروه سنی بالاتر ،برای عادت کردن به آن فضا و بیرون آمدن از سرگردانی سنی و پیدا کردن مسیر درست، حتما نیاز به یک مربی، راهنما یا مشاور خوب دارند.
امیر المومنین(س) می فرمایند: «کسی که مشاوری حکیم برای راهنمایی و هدایت نداشته باشد، هلاک می شود.» اخلاق در قرآن: ۱۴۶/۲
اگر یک مربی توانسته در دوره نوجوانی برای فرد مفید واقع شود و با خلق و خوی و عادات و شخصیت و موقعیت او آشناست، می تواند در جوانی و حتی میانسالی نیز برای او بهترین یار و مشاور باشد و در مراحلی همچون انتخاب رشته تحصیلی، برنامه ریزی برای کنکور، انتخاب شغل، ازدواج، حل مشکلات زناشویی، تربیت فرزند و… نیز به او کمک کند.
نوجوانان، ظرفیت نصیحت پذیری محدودی دارند که برای جلوگیری از خستگی روحی آنان و یکنواخت نشدن پندها یا از بین نرفتن وجهه مربی در مقابل آنان، لازم است، شیوه های مختلف تبلیغ و هدایت را به کار گیرد.
امام سجاد(ع) فرموده اند:
«نصیحت زیاد باعث بدبینی و تهمت می شود.» الدره الباهره: ۲۶٫
جذب کردن اولیه یک نوجوان، هرچند دارای ظرافت خاصی است و نیاز به مهارت دارد؛ اما مهم تر، دشوارتر و ظریف تر از آن، مرحله پس از جذب، یعنی تثبیت، رشد و ساخت شخصیت است. برای ارایه مطالب که مهم ترین بخش تربیت است، رعایت چند نکته لازم است:
۱- نوجوان نیاز به کسی دارد که اخساسات او را درک کند؛ نه اینکه او را مجبور به فراموش کردن احساسش نماید. مربی نباید در ارائه مطالب، راه حل ها، پیشنهادات و یا مشاوره دادن به نوجوان، احساسات او را نادیده بگیرد.
یکی از مواردی که می تواند تاثیر زیادی در جذب افراد و صمیمیت برای ادامه ارتباط داشته باشد، اولین دیدار یا برخورد اول است.
گاهی، دیده شده که یک نوجوان، پس از گذشت چند سال از ارتباطش با مربی، هنوز به عنوان یکی از شیرین ترین و به یادماندنی ترین خاطراتش، اولین لحظه آشنایی رت بیان کرده، از آن با شوق زیادی تعریف می کند که این خود، بیانگر اهمیت ملاقات اول و تاثیر آن بر روی نوجوان است.
به دلیل عدم ارتباط قبلی و نداشتن اطلاعات کافی از شخصیت، عادت ها و نکات مورد علاقه یا حتی کیفیت فردی نوجوان در برخورد اول، برای جذب و ایجاد صمیمیت، رعایت امور اولیه ای همچون موارد زیر الزامی است: