اصول یادگیری با تکیه بر احادیث نبوی (ص) (قسمت دوم)

3- توزیع یادگیری

یکی از اصول شناخته شده یادگیری که مطالعات تجربی جدید آن را اثبات کرده، اصل توزیع یادگیری است، یعنی یادگیری در دوره های فاصله دار صورت پذیرد که در خلال آن ها فرصت هایی برای استراحت فراهم آید. این کار به سرعت یادگیری و حسن یادآوری می انجامد و از بروز دلزدگی و رنجیدگی و خستگی جلوگیری می کند. قرآن کریم، چهارده قرن پیش از آن که روان شناسان جدید اهمیت اصل توزیع یادگیری را کشف کنند، این اصل را پیاده کرده است؛ چرا که قرآن ظرف مدت بیست و سه سال نازل شد و همین باعث گردید که مسلمانان بتوانند آن را حفظ کنند و فرا گیرند. قرآن کریم از این حقیقت پرده برداشته است و می فرماید:
( وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُکْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِیلًا). (1)
« و قرآنی که بهربهر کردیم تا بر مردمان با درنگ بر خوانی. آن را اندک اندک فرستادیم».

اصول یادگیری با تکیه بر احادیث نبوی (ص) (قسمت اول)

یادگیری، مبانی و اصولی دارد که هرگاه، این اصول تحقق یابند کار یادگیری به راحتی و آسانی صورت می پذیرد، اما اگر تحقیق نیابند یادگیری ممکن است اصلاً صورت نگیرد و یا با دشواری و کندی انجام پذیرد. روان شناسان جدید به بررسی تجربی فرایند یادگیری اهتمام ورزیده اند و در این زمینه دست به آزمایش های بسیاری زده اند و به تعریف دقیقی از این مبانی و اصول رسیده اند. نگارنده، پیش از این، در کتاب قرآن و روان شناسی توضیح داده است که قرآن کریم، چهارده قرن پیش از آن که روان شناسان جدید اصول یادگیری را کشف کنند، بسیاری از این اصول را برای اصلاح رفتار مردم، و تربیت روانی و ساختن شخصیت آنان به کار گرفته است. (1)

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز در تربیت روان یارانش، و اصلاح رفتار و ساختن شخصیت آنان، و در نشر دعوت اسلام در بین مردم این اصول را به کار گرفت. در این جا اصول یادگیری را که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آن ها را در زمینه نشر دعوت اسلام و آموزش و راهنمایی و ارشاد یارانش پیاده کرد، بررسی می کنیم:

ســـــرگروه موفق

هر سرگروه برای این که بتواند موفق باشید باید سه اصل دانش ، بینش و روش را رعایت کند .

دانش یعنی با اطلاعات زیاد وکامل وارد حلقه شود .

بینش یعنی شناخت درست از اطلاعات و مسائل روز داشته باشد و بتواند مطالب را به درستی تحلیل کند.

روش یعنی اطلاعات خود رابا روشی مناسب به افراد گروه منتقل کند.

مهارت های پاسخگویی

پاسخگویی به سئوالات و شبهات اعضای گروه یکی از وظایف مربی و سرگروه است . کسی که قرار است پاسخگو باشد، باید مهارت هایی داشته باشد، از جمله آن ها، توان بیان و توان تحمل است.

توان تحمل
باید بتواند سخن مخالف را تحمل کند و آن را بشنود. گاهی اوقات سخن طولانی است و باید تحمل داشته باشد، گاهی اوقات باید تحمل شنیدن سخنان ساده را نیز داشت. گاهی سوال را تکرار می کنند، انسان باید تحمل آن را هم داشته باشد، در مقابل بی ادبی پرسش گر که گاهی عمدی و گاهی سهوی انجام می گیرد- نیز باید تحمل داشت. گاهی اشتباه لفظی دارد، نیاز نیست سریع اشتباهات لفظی اش را درست کنید.

قدرت بیان
-پرهیز از پاسخ شعاری؛ یعنی می گوید این شبهه بر می گردد به این نکته و  جوابش هم این است.

- پرهیز از لفاظی و مقدمات بیهوده
مثلا یک سوال پرسیده بود که امام علی (ع) که در نماز واجب بودند و ضربت خوردند، از بدنشان خون آمد، نمازشان را چه کار کردند؟ پاسخگو که انسان بزرگی بود تصور کرده بود شبهه ی مهمی است. گفت اولا حضرت علی در نماز مستحب بودند، ثانیا حضرت علی (ع) اصلا در نماز نبودند. یعنی برای یک پاسخ فضیلت را از بین می برد.

-استفاده از تمثیل در پاسخ
اگر کسی پرسید ما چرا به طرف قبله نماز می خوانیم، آیا خدا به نماز ما احتیاج دارد یک مثال برایش می آوریم؛ مثلا ما خانه ی مان را به سمت آفتاب می سازیم آیا آفتاب به ما نیاز دارد؟ حالا ما رو به قبله می ایستیم و برای خدا عبادت می کنیم، او که به عبادت ما نیازی ندارد. تمثیل های آقای مطهری ، حائری شیرازی و... را بخوانید، زیرا به کار می آیند.

-نباید هیچ گاه عصبانی شوم؛ صمیمیت همراه ادب و احترام؛ "لعلی هدی او فی ضلال مبین" هدایت شده ایم و یا گمراه هستیم. یک کدام از ما حق می گوییم. شما می گویید قیامت نیست من می گویم هست. حالا یک کدام از ما راست می گوییم.
-فارسی گفتن؛ عربی شبیه فارسی کمتر استفاده شود، بهتر است. فارسی بتواند حرف بزند بهتر است.

شاخصه های مدیریت حلقه های صالحین( قسمت دوم )

شاخصه های مدیریت حلقه های صالحین( قسمت دوم )

ی : شنیدن سخنان دیگران
از صفات  یک سرگروه یا مربی  آگاه ، سعة صدر و  گوش دادن  به  حرف همة اعضاست .  سرگروهها و مربیان  موفق ، شنوندگان خوبی هستند .

ک : نگرش جامع
  در برنامه‌ریزی حلقه های صالحین ، جامع‌نگر  باشیم تا توجه به مسأله‌ای سبب  اخلال در مسایل دیگر نشود.

ل : فازبندی
اقدامات و برنامه‌ها در حلقه ها باید زمانبندی شده و مرحله به مرحله (تدریجی) انجام گردد ، چنان که خداوند قادر و توانا در آفرینش آسمان و زمین چنین کرد.

بزرگی و عظمت مربی ثمره تواضع و خلوص اوست

بزرگی و عظمت مربی ثمره تواضع و خلوص اوست، از این رو:

1 - هرگز کودکان و نوجوانان را خدمت کار خود ندانید .
2 - طوری سخت گیری نکنید که مجبور شوید آن را کاهش دهید .
3 - به شاگردان خود اجازه سخن گفتن و سؤال کردن بدهید .
4 - سخن شاگردان خود را بی مورد قطع نکنید .
5 - انتظار نداشته باشید که شاگردان از شما اطاعت کورکورانه داشته باشند .
6 - با کودکان و نوجوانان برخوردی متواضعانه و مناسب داشته باشید .
7 - تجربیات تدریسی خود را در اختیار دوستان خود قرار دهید .
8 - اوقات استراحت و زنگ تفریح دانش آموزان را نگیرید .
9 - تا آنجا که امکان دارد شاگردان را از کلاس محروم نکنید .
10 - کودکان و نوجوانان را طوری هدایت کنید که خودشان اعمال و کردارشان را کنترل نمایند .
11 - بیش از اندازه در کار شاگردان دخالت نکنید .
12 - به حرف شاگردان خود گوش دهید و حتی به تذکرات آنان توجه کنید .
13 - برای کودکان و نوجوانان کلمه «ساکت » ، «هیس » و مانند آن را زیاد بکار نبرید .
14 - از شاگردان خود نخواهید که همواره سکوت باشند و هیچ حرفی نزنند و هیچ حرکتی از خود نشان ندهند .

با اینکه اخلاق خوبی داری ولی...!؟

تربیت یعنی امر به معروف و نهی از منکر. امر به معروف ونهی از منکر آداب و احکام خاص خودشو داره که برای شناخت آنها حتما باید به رساله رجوع کرد.

اما نکاتی که در اینجا به اون اشاره میشه صرفا تجربیات شخصی بوده والبته  پشتوانه ی روایی و حدیثی هم دارند.

در  امر به معروف شخص باید حتما خوش اخلاق باشه - حوصله به خرج بده و عجله نکنه - و بیشتر با عملش نشون بده که کار درست چیه. باید توجه کنیم که قرار نیست که همه ی حقایق رو به زبون بیاریم بلکه بهترین راه بیان حقیقت از طریق عمل است یعنی مثلا با اصرار و مداومت در نماز اول وقت خوندن- درستی این کار رو متذکر بشیم. این نکته خیلی مهم را باید در نظر داشت که همه ی ما انسان ها داری یک فطرت مشترک هستیم.

برخی خیلی ناشیانه همه چیز را به زبان میارن و فکر می کنن که همیشه باید با سر و صدا کردن حقیقت رو بیان کرد یا اینکه با عصبانی شدن و داد و فریاد و ...میشه  امر به معروف کرد که انصافا خیلی وقتها اینجور کارها نتیجه ی عکس هم داره و باعث دلسردی و دلزدگی دیگران نسبت به دین و دیندار میشه در امر به معروف  آدم باید خیلی صبور باشه و همیشه لبخند به صورت داشته باشه

و اما نهی از منکر

چگونه انسان آماده گناه می شود؟ (نمونه طرح بحث در حلقه های صالحین)

(نمونه طرح بحث در حلقه های صالحین)

 چگونه انسان آماده گناه می شود؟

گناهان چشم چیست؟ و ما باید نگاه و چشم خود را از چه چیزهایی پوشیده بداریم؟ به عبارت دیگر: خداوند متعال، چه چیزهایی را برای چشم، حرام کرده است؟

وقتی انسان به دنیا می‌آید دارای فطرت پاک و خداجویی می‌باشد، اگر آن را در مسیر صحیح قرار بدهد و محیط پیرامون هم سالم باشد باعث می‌شود در مسیر خوش بختی و سعادت گام بردارد اما اگر نه محیط و نه تربیت سالم نباشد باعث تیره روزی و شقاوت او خواهد شد.

خداوند برای اینکه انسان مسیر خود را شناخته و در آخرت بهانه‌ای نداشته باشد دین اسلام را فرستاد و در آن تمام دستوراتی که برای هدایت بشر لازم است را قرار داد. اسلام آیینی است که برنامه صحیح تربیتی خود را حول محور تعدیل غرایز و خواهش‌های نفسانی انسان پایه گذاری کرده است و او را از دنبال کردن راه شیطان بر حذر داشته است تا با عمل به این فرامین بتوانند جامعه خود را به آن جامعه ایده آل نزدیک کنند که اگر عقل و دین زن و مرد بازیچه هوس‌بازی قرار گیرد آن جامعه، جامعه‌ی گندیده‌ای می‌شود که دیگر بوی انسانیت از آن به مشام نمی‌رسد

یکی از این دام‌های شیطان که باعث سقوط انسان می‌شود چشم چرانی است. چشم چرانی مانند اسلحه‌های آتشین است اما با این تفاوت که اسلحه‌های باروتی فقط به زندگی دنیایی انسان خاتمه می‌دهد اما چشم چرانی سلاحی است که پرتاب گلو له‌های آن بی صدا است و دو سرای انسان را نابود می‌کند.

حال در این مقاله بر آن شدیم که به توضیحی پیرامون چشم و نگاه‌های انسان و به بررسی اثرات سوء عادت زشت چشم چرانی و خاستگاه‌هایش و زیان‌های بنیان بر افکنش بپردازیم.

صحبت خصوصی سرگروه با متربیان

در صحبت‌های‌ خصوصی‌ مسؤول‌ گروه‌ باید به‌ نکات‌ زیر توجه‌ نماید:

۱- به‌ صحبتهای‌ عضو کامل‌ و با خونسردی‌ گوش‌ فرا دهد

۲- راه‌ حل‌ مشکلات‌ اعضا را به‌ طور شفاف‌ برای‌ وی‌ بازگو نماید

۳- در برخورد با مشکلات‌ عضو در گفتار و کردار، وی‌ راتمسخروتحقیر نکند

۴- اعضا تمامی‌ مشکلات‌ شخصی‌ خود را می‌توانند مطرح‌ نمایند مگر گناهان‌

 توضیح‌ : مسؤول‌ گروه‌ در صورت‌ مواجهه‌ با مطرح‌ شدن‌ گناه‌ از طرف‌ عضو برای‌ وی‌ با بیانی‌ امید دهنده‌توضیح‌ می‌دهد که‌ بخشش‌ و رفع‌ عقاب‌ گناه‌ به‌ دست‌ خداوند است‌ و ارتباط‌ با خدا نیاز به‌ واسطه‌ ندارد و ازتکرار این‌ مطلب‌ وی‌ را منع‌ نماید .

۵- عامل‌ اصلی‌ برطرف‌ شدن‌ مشکلات‌ تربیتی‌ و اخلاقی‌ اعضا حرکت‌ اخلاقی‌ خود اعضا می‌باشد وصحبت‌ مسؤول‌ گروه‌ محرک‌ و بیدارکننده‌ است‌ .

۶- صحبت‌ خصوصی‌ علاوه‌ بر حل‌ مشکل‌ شخصی‌ اعضا راهی‌ است‌ جهت‌ برطرف‌ نمودن‌ اختلافات‌ اعضابا یکدیگر به‌ گونه‌ای‌ که‌ دو یا چند عضوی‌ که‌ با یکدیگر اختلاف‌ دارند در یک‌ صحبت‌ خصوصی‌ جمع‌ ومشکل‌ آنان‌ حل‌ و فصل‌ می‌گردد.

۷- مکان‌ صحبت‌ خصوصی‌ به‌ گونه‌ای‌ نباشد که‌ صدای‌ آنان‌ به‌ گوش‌ شخص‌ دیگری‌ برسد تا امانت‌ داری‌مسؤول‌ گروه‌ تصدیق‌ شود و باید توجه‌ داشت‌ که‌ به‌ دلیل‌ تقدس‌ و برکت‌ ویژه‌ مسجد، بهترین‌ مکان‌ ‌ مسجد می‌باشد.

میزان ارتباط اعضا با کادر مجموعه به چه اندازه باشد و چگونه این ارتباط را کنترل کنیم؟

میزان ارتباط اعضا با کادر مجموعه و کنتل این ارتباط

ارتباط اعضای حلقه با کادر و مجموعه، مسئله‌ای است که به تناسب هر فرد و ویژگی‌های جسمی و روحی و خانوادگی وی متفاوت است؛ به‌عنوان مثال اگر فردی دارای خانواده‌ای است که نسبت به زمان رفت‌وآمد او حسّاسند یا فردی که جذابیّت چهره‌ای زیادی دارد، یا کسی که در درس‌هایش ضعیف است و...، در هریک از این موارد باز نسبت به آن نیروی کادر و اعتمادی که به او وجود دارد، مسئله اشکال مختلفی پیدا می‌کند. اما ما با یک تقسیم‌بندی معروف به این سؤال پاسخ می‌دهیم؛

حکایت آن 23 نفر (نمونه طرح بحث در حلقه نوجوانان)

در سال 1361 در عملیات بیت‌المقدس گروهی از رزمندگان به اسارت درمی‌آیند رژیم عراق 23 نفر از اسیران کم سن و سال را جدا می‌کند تا مورد بهره‌برداری تبلیغاتی قرار می‌دهد. اما این گروه که نوجوانانی 13 تا18 ساله بودند خالق حماسه هایی جاوید در تاریخ دوران دفاع مقدس میشوند.

بیان شجاعت و رشادت این گروه،‌که هشت سال و نیم در اسارت بودند ؛ می تواند در حلقه های نوجوانان بسیار موثر باشد.

روش های جذاب سازی جلسه

برای برگزاری یک جلسه نکاتی هست که مربی و سرگروه باید بدانند:

روحیه و علاقه ی سرگروه به علم آموزی و هدایتگری
از جمله این نکات، اجازه بدید نکته ای عرض کنم که به خود شخص سرگروه بر می گردد. حالا شاید شما تعجب بکنید بگید خوب جلسه جلسه ای است که برای نوجوان ها یا جوان ها گرفته می شود و باید شما نکته ای را بگید که فی الواقع مسئله ای را در نوجوان برای ما بازگو بکنه. اما من اولین نکته را از خود سرگروه شروع می کنم چرا که اگر شخص سرگروه فاقد یک سری مزایا باشد جلسه او از جذابیت لازم برخوردار نیست. اولین خصوصیتی که در جذبه جلسه شما کمک می کنه اون روحیه ی شماست و علاقه ی شماست نسبت به علم آموزی و هدایت گری. هر چقدر سر گروه نسبت به علم آموزی و هدایتگری مخاطبین دلسوزتر و عاشقانه تر باشه جلسه او مفید فایده تر است. یک سرگروهی که با خستگی و بی حوصلگی و بی رغبتی میاد مطلب را به مخاطب منتقل می کنه مخاطب را هم بی حوصله می کند. اما اون سرگروهی که با حوصله و با عشق به اون ریزه کاری های مسئله هم دقت می کنه و از هیچ نکته ای برای ارتقای کیفیت جلسه دریغ نمی کنه و غفلت نمی کنه، او می تونه یک سرگروه موفق در اداره جلسه باشه. لذا عشق به علم آموزی و هدایتگری یکی از اون نکاتی است که جلسه شما را جذاب می کنه.

اردوی تربیتی چگونه و با کدام برنامه؟

اردوی تربیتی چگونه و با کدام برنامه؟

با توجه به اوقات فراغت تابستان و گسترده تر شدن برنامه های تربیتی در پایگاه ها و افزایش اردوهای تربیتی حلقه ها خلاصه کتاب "اردوی تربیتی ،چگونه و با کدام برنامه؟ " جهت استفاده مربیان و سرگروه های محترم ارائه میگردد. مشخصات کامل کتاب را از اینجا ببینید.

بخش نخست:کلیات

مبانی برنامه‌ریزی

1.خصوصیات و حالات روانی دورۀ نوجوانی و جوانی

این خصوصیات که به اجمال در جنبه هایی چون هویّت طلبی، گروه گرایی، تشخّص طلبی، غرور، استقلال خواهی، سرکشی و تمرّد، رشد عواطف و احساسات، تخیّلات ویژه، قدرت زیاد بدنی، اضطرابها و تشویشهای ناگهانی، بروز استعدادهای فردی، یافتن قدرت تفکّرانتزاعی و ...می توانند مطرح شوند، به عنوان یک رکن اساسی در کلّیۀ جنبه های اردو قابل توجه و ملاحظه هستند.

2.شرایط اخلاقی و اعتقادی حاکم بر نوجوانان

نوجوان و جوان ما به تقویت گرایشهای دینی محتاج است. این طرح به دنبال ایجاد یا تقویت چنین «گرایشی» است که شاید به وضوح بتوان گفت کمتر در پی افزودن اطلاعات و دانش اخلاقی و دینی باشد.

3.دستور ها و قوانین شریعت مقدّس اسلام

بی شک، در فضای اردو هیچ کار حرام و خلاف شرعی مجاز نخواهد بود، ولی اردو در فضایی از شادی، سرور، خوشحالی و هیجان روزهای خود را سرخواهد کرد.

یک پژوهش کاربردی:اصول و روش های تربیتی از دیدگاه پیامبر اکرم(ص)

در پژوهش حاضر با روش تحلیل اسنادی، مبانی، اصول و روش های تربیت از منظر پیامبر اکرم(ص) مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه ی آماری، کلیه ی احادیث و روایات موجود در منابع معتبر منسوب به آن حضرت بوده اند. بنابراین، نمونه گیری انجام نشده است. ابزار پژوهش، فهرست وارسی بوده که روایی صوری آن به وسیله ی تأمین نظریات صاحب نظران و پایایی آن نیز طی محاسبه ی ضریب همبستگی داده های حاصل از تحلیل اولیه با تحلیل مجزای دیگر برابربا 87 بوده است. داده های حاصل از تحلیل اسنادی، مورد تجزیه و تحلیل کیفی قرار گرفته و در نهایت، شش مبنای تربیتی، شانزده اصل تربیتی به علاوه ی سی و هشت روش تربیتی مربوط به آنها به دست آمدند.

مقدمه

پیامبر اکرم(ص) وجود عینی قرآن کریم است که با رفتار و گفتار خود، آیات الهی را به منصه ی ظهور رسانده است. لذا سنت نبوی، هم سنگ قرآن عظیم، اولین بنا در بنیان رفیع فرهنگ و نظام تربیت اسلامی به شمار می رود. خداوند در سوره ی احزاب، پیامبر اسلام(ص) را به عنوان الگوی مناسبی برای انسان ها معرفی کرده است: «لَقَد کانَ لَکُم فی رسُول اللّه أُسوَه حَسَنه...» (احزاب،21)؛ و این معرفی "در واقع بیان بزرگ ترین تفاوت مکتب انبیا و غیر آن است، چرا که مکتب انبیا از خصوصیت عملی بودن و توجه به عینیت داشتن برخوردار است" (دلشاد تهرانی،1372 ،17). همچنین برانگیخته شدن وی به پیامبری از سوی خداوند، دلیلی برای هدایت انسان ها بود، چرا که قاعده ی لطف پروردگار بر این امر حکم می کرده است. به نص صریح قرآن، اگر تربیت الهی پروردگار توسط مربیان برگزیده صورت نمی گرفت، هدایت آنها میسر نمی شد و آنها در گمراهی و ضلالت باقی می ماندند: «هُوَ الّذی بَعثَ فی اْلأمِّیِّینَ رَسُولاً مِنهُم یَتلُوا عَلیهِم آیاته وَ یُزَکّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکمَه وَ إن کانُوا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ» (جمعه، 2). طبق این آیه ی شریفه، تزکیه و تقوا و تعلیم کتاب و حکمت از اهداف بعثت انبیا به شمار می رود (نصری،1376). تربیت پیامبر اسلام(ص) بود که در عصر جاهلیت از انسان هایی که قرن ها از تمدن و فرهنگ دور بودند زاهدان ودلاورانی ساخت که پس از گذشت نیم قرن از طلوع اسلام، فرمانروای نیمی از جهان شدند(الصفار، 1383).