مشکلات دوران نوجوانی

1- کشمکش بین استقلال و وابستگی:

با توجه به اینکه این دوره، حد فاصل دوران کودکی و بزرگسالی است، از دست دادن حمایت‌های بی‌قید و شرط والدین برای کسب احساس استقلال از یک طرف و لذت مورد حمایت و پشتیبانی آنها بودن و همان‌طور کودک ماندن و بدون زحمت و دردسر، همیشه مورد محبت قرار گرفتن از طرف دیگر، در نوجوان کشمکش درونی ایجاد می‌کند و جنگ روانی عمیقی در ذهن او به وجود می‌آورد. بعضاً خانواده و مدرسه و جامعه نیز از او توقعات متناقض دارند، گاهی او را به چشم یک کودک نگاه کرده و برخوردی تحقیرآمیز دارند و گاهی هم توقعات از او بیش از حد توان اوست و به چشم بزرگسالان به او می‌نگرند که این خود به کشمکش‌های درونی نوجوان دامن زده و او را با مشکل روبرو می‌سازد.  

2- طغیان علیه مراجع قدرت:

نوجوان برای کسب استقلال علیه همه‌ی مراجع قدرت من جمله والدین و کادر مدرسه طغیان می‌کند. گاهی اوقات رفتارهایی علیه آنها از خود نشان می‌دهد، درگیری‌هایی ایجاد می‌نماید و به اعمالی دست می‌زند که روابط او را با آنها و سایر مراجع قدرت به شدت تیره می‌کند، مثلاً بگومگو می‌کند، بحث و مجادله‌ی طولانی انجام می‌دهد، بر خلاف خواسته‌ی والدین دیر به خانه می‌آید، از انجام تکالیف درسی خودداری می‌کند، سیگار می‌کشد و حتی ممکن است دست به اعمال بزهکارانه هم بزند. این مورد در خانواده‌های با محدودیت زیاد و یا مدارسی که مقررات سخت و خشک را بدون نظرخواهی و مشورت با نوجوان اجرا می‌کنند از شدت بالاتری برخوردار است.  

تربیت «نصیحت کردن» نیست!

                                     

آنچه مسلم است این است که بخش عمده ای از شخصیت یک فرد که سهمی بارز و عمده در زندگی دارد در آن دسته از رفتارهایی شکل می گیرد که به صورت «غیر کلامی» پنهان و خاموش به او ارائه می شود. تنها بخش اندکی از اثرگذاری های تربیتی آن هم در سطح بسیار ناپایدار و گذرا از طریق زبان و در قالب نصیحت و پند و اندرز حاصل می شود.

با اینکه اخلاق خوبی داری ولی...!؟

تربیت یعنی امر به معروف و نهی از منکر. امر به معروف ونهی از منکر آداب و احکام خاص خودشو داره که برای شناخت آنها حتما باید به رساله رجوع کرد.

اما نکاتی که در اینجا به اون اشاره میشه صرفا تجربیات شخصی بوده والبته  پشتوانه ی روایی و حدیثی هم دارند.

در  امر به معروف شخص باید حتما خوش اخلاق باشه - حوصله به خرج بده و عجله نکنه - و بیشتر با عملش نشون بده که کار درست چیه. باید توجه کنیم که قرار نیست که همه ی حقایق رو به زبون بیاریم بلکه بهترین راه بیان حقیقت از طریق عمل است یعنی مثلا با اصرار و مداومت در نماز اول وقت خوندن- درستی این کار رو متذکر بشیم. این نکته خیلی مهم را باید در نظر داشت که همه ی ما انسان ها داری یک فطرت مشترک هستیم.

برخی خیلی ناشیانه همه چیز را به زبان میارن و فکر می کنن که همیشه باید با سر و صدا کردن حقیقت رو بیان کرد یا اینکه با عصبانی شدن و داد و فریاد و ...میشه  امر به معروف کرد که انصافا خیلی وقتها اینجور کارها نتیجه ی عکس هم داره و باعث دلسردی و دلزدگی دیگران نسبت به دین و دیندار میشه در امر به معروف  آدم باید خیلی صبور باشه و همیشه لبخند به صورت داشته باشه

و اما نهی از منکر

برای امروز فقط یک نکته

مربی در تربیت افراد مانند باغبان در پرورش گل است. همانطور که باغبان نمی تواند رنگ طبیعی، نوع و شاخ و برگ گل را تغییر دهد و تنها با ایجاد فضا، آب، خاک مناسب و ... در پرورش گل تأثیر خواهد داشت، مربی نیز با ایجاد زمینه ها و شرایط لازم، انگیزه حرکت در جهت رشد و تعالی را برای متربی ایجاد می کند.

اصلاح آداب معاشرت متربیان با سرگروه و بزرگترها

چگونه آداب معاشرت متربیان را با سرگروه و بزرگترها اصلاح کنیم؟

یکی از شیوه‌های مناسب برای این مهم، اصلاح انگیزه‌های متربیان است؛ برای این مهم، موارد زیر توصیه می‌شود:

ابتدا باید ارزش و اهمیت و جایگاه بزرگ‌ترها و سرگروه و مربی را برای آنها بگویید، البته نه با زبان سخنرانی خشک، بلکه با روش‌های جذّاب و نوین؛ مانند شعر، فیلم، نمایش و... و پس از آنکه ارزش و جایگاه آنها به‌خوبی برای آنها جا افتاد، از خود آنها بخواهید بگویند کسی که در چنین جایگاهی قرار دارد چه برخوردی باید با او کرد؛ یعنی وقتی شما انگیزه را با روش‌های خوب اصلاح کنید، خودبه‌خود نتیجه مطلوب شما أخذ خواهد شد.

80 نکته برای برگزاری یک جلسه موفق

1- با توکل به خدا و نام خدا جلسه را شروع کنیم.                    

۲- اخلاص در عمل و تقوا را رعایت کنیم.

۳- زمان هر جلسه را در نظر داشته باشیم تا با کمی یا زیادی وقت مواجه نشویم.

۴- وقت جلسه را به مطالب بیهوده و کم فایده صرف نکنیم.

۵- سعی کنیم ساعت جلسه را تغییر ندهیم.

۶- به هنگام جلسه ، نشاط روحی و عاطفی خود را حفظ کنیم.

۷- با خوشرویی صحبت کرده و همواره چهره بشّاشی داشته باشیم.

۸- احساسات و عواطف دانش آموزان را جریحه دار نکنیم.

۹- تلاش کنیم فضایی معنوی بوجود آوریم.

۱۰- سعه ی صدر داشته باشیم و از فضل فروشی بپرهیزیم.

11- وفای به عهد، خوش قولی و تواضع را از یاد نبریم.

12-  آرامش خود را حفظ کنیم.

13- از قضاوت ناصحیح نسبت به متربیان پرهیز کنیم.

14- اشتباهات خود را توجیه نکنیم.

 15- از علماء ،بزرگان و شخصیتهای دینی با احترام نام ببریم.

16- از به کار بردن کلمات خارج از نزاکت بپرهیزیم.

شیوه های مختلف تبلیغ و هدایت

نوجوانان، ظرفیت نصیحت پذیری محدودی دارند که برای جلوگیری از خستگی روحی آنان و یکنواخت نشدن پندها یا از بین نرفتن وجهه مربی در مقابل آنان، لازم است، شیوه های مختلف تبلیغ و هدایت را به کار گیرد.

امام سجاد(ع) فرموده اند:

«نصیحت زیاد باعث بدبینی و تهمت می شود.» الدره الباهره: ۲۶٫

جذب کردن اولیه یک نوجوان، هرچند دارای ظرافت خاصی است و نیاز به مهارت دارد؛ اما مهم تر، دشوارتر و ظریف تر از آن، مرحله پس از جذب، یعنی تثبیت، رشد و ساخت شخصیت است. برای ارایه مطالب که مهم ترین بخش تربیت است، رعایت چند نکته لازم است:

۱- نوجوان نیاز به کسی دارد که اخساسات او را درک کند؛ نه اینکه او را مجبور به فراموش کردن احساسش نماید. مربی نباید در ارائه مطالب، راه حل ها، پیشنهادات و یا مشاوره دادن به نوجوان، احساسات او را نادیده بگیرد.

نظارت بر معاشرت متربی با دیگر افراد

در ارتباطات اجتماعی، افکار، اخلاق، استعدادهاو رفتار انسان‌ها تغییر وتحول می یابد.در روایات مابسیار بر اهمیّت دوست و انتخاب درست آن تأکید شده است. 

پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید: «انسان بر دین دوست خود است».

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «کسی که دوست نداشته باشد، سرمایه ای ندارد.»

اهمیّت دوست خوب و تأثیر آن بر اخلاق و میزان دین داری، همین بس که امام علی (ع) می‌فرماید: «هرگاه وضعیت شخصی بر شما نامعلوم شد و دین و آیین او را نشناختید، به دوستانش بنگرید، اگر اهل دین و آیین الهی اند، بدانید که او نیز پیرو آیین خداست.»

امام صادق (ع) فرمود: «صداقت و دوستی دارای حدود است، هر کس همه یا بعضی از آنها را دارا بود، او را دوست بدان و اگر کسی هیچ یک از شرایط دوستی را نداشت، اورا دوست ندان و حدود رفاقت و دوستی پنج چیز است:
 1- ظاهر و باطنش یکی باشد (یعنی یک دل و یک زبان باشد).
 2- زینت تو را زینت خود و خفت تورا خفت و خواری خود ببیند.
3- حکومت و مال، نظر اورا دربارة تو برنگرداند.
 4- آن چه را می‌تواند به تو بدهد، از تو دریغ نکند.
 5- بهتر از همة این خصلت‌ها این که تو را در تنگ دستی و مصیبت ترک نکند.»

امام علی (ع) نیز در نهج البلاغه می‌فرماید: «دوست، دوست نیست مگر آن که حقوق برادرش را در سه جای گاه نگهبان باشد: در روزگار گرفتاری، آن هنگام که حضور ندارد، و پس از مرگ».

نقش دیده‌ها و شنیده‌ها در شکل گیری خواطر ذهنی نوجوان

امروزه روان‌شناسان اسلامی ثابت کرده اند چنان چه چشم و گوش فرد به گناه آلوده نشود، در انجام کارهای عبادی و نیز زندگی با دیگران موفق تر خواهد بود.
دکتر مرتضی آقا تهرانی می‌فرماید:
 گاه درمان و از بین بردن این خواطر ذهنی اگر محال نباشد، پانزده سال به طول انجامد.بنابراین خودسازی بر دیگر سازی مقدم است و باید از خود شروع کنیم تا بتوانیم بر دیگران تأثیر گذار باشیم.

فیلم و عکس

عذرخواهی ؛ وقتی مربی دچار اشتباه می شود ...

معذرت خواهی و ابراز ناراحتی از اینکه شاید دیگران را ناراحت کرده باشیم؛ هنر و در واقع مهارتی است که کسب کردنی می باشد و با تمرین می توان آنرا تقویت کرد.

موقعیتی را در نظر بگیرید که به دلیل یک اشتباه که از جانب مربی سر زده است، یکی از اعضای حلقه  ناراحت شده است. در این حالت چند انتخاب وجود دارد :

۱ – ابتدا اینکه با خود بگویید “چرا غرورم را بشکنم و عذرخواهی کنم؟ انسان جایزالخطاست…، شده که شده…” و  امثال این نوع جملات که در سر می پرورانیم که کاملا غلط و مردود است و کاری دور از انسانیت است.

۲ – انتخاب دوم این است که در همان لحظه عذرخواهی نمی کنید این کار را به بعد و موقعیتی دیگر واگذار می کنید. مثلا با خود می گویید “تا شب از او عذرخواهی می کنم” و یا اینکه “در میهمانی بعدی از دلش در خواهم آورد…” که راه درستی نیست.

3 – انتخاب آخر، همانی است که حدس زده اید: عذرخواهی در همان لحظه. دقیقا چند ثانیه و یا حداکثر چند دقیقه پس از اینکه به اشتباه خود پی بردیم، عذرخواهیم می کنیم و موضوع را تمام می کنیم. این روش بسیار کار ساز است.

بزرگترها  معمولا تمایلی به عذر خواهی از کوچکترها ندارند؛ زیرا فکر می کنند که عذر خواهی نشانه ضعف است.

پیشنهاد:لیستی از کتاب های تربیتیی مناسب برای مطالعه مربیان

این بار لیستی از  کتاب های تربیتیی مناسب برای مطالعه مربیان میگذارم که امیدوارم مفید فایده باشد.

لازم به ذکر است که مطالعه این کتب در افزایش آگاهی مربیان به امور تربیتی بسیار موثراست.
لیست در ادامه مطلب:

با متربی خجالتی چگونه برخورد کنیم؟

        کم‌رویی در بین کودکان بسیار شایع است و بسیاری از والدین را نگران می‌کند که چه‌طور با این مسأله کنار بیایند به همین دلیل، برای حل این مشکل، قدم اوّل، شناسایی علّت یا عوامل آن است، به همین منظور، ما در ابتدا علل کم‌رویی را ذکر می‌کنیم. 

متخصّصانی که در این زمینه کار می‌کنند، علّت کم‌رویی را عواملی مانند؛ ژنتیک، پیوند نه‌چندان محکم عاطفی بین والدین و کودک و فراگیری ضعیف مهارت‌های اجتماعــی و انتقاد یا تمسخر مدام اولیا و اطرافیان مانند خواهر و برادر و دیگران می‌دانند. 

کم‌رویی و گوشه‌گیری در کودکان، غالباً با کناره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی مثل؛ مدرسه، میهمانی‌ها یا حضور در جمع دوستان همراه است. این کودکان سعی می‌کنند که محیط اجتماعی خود را به کسانی که خوب می‌شناسند، محدود سازند. آن‌ها معمولاً در خانه با این مشکل مواجه نیستند و یا حتی بالعکس، در خانه شلوغ و پر سر و صدا نیز، هستند.
این کودکان به علّت تماس‌های اجتماعی محدود، مهارت‌های متناسب با سنّ خود را یاد نمی‌گیرند و همین مسأله در سنین بالاتر، مشکلات بزرگ‌تری را برای کودک ایجاد می‌کند. 

یک اصل در تربیت:صبر مربی

مربی باید در تربیت، صبر و حوصله داشته باشد وگرنه به هدف تربیت نمی رسد. با بی صبری و کم صبری نمی توان امر تربیتی انجام داد. کار تربیت همانند کار باغبان و زارع است. همان گونه که باغبان باید صبر و حوصله داشته باشد، مربی هم باید صبر و حوصله داشته باشد، چون تربیت در ظرف زمان مشخصی به نتیجه می رسد. شما اگر عجله کنید نه تنها به نتیجه نمی رسید بلکه محصول زحمات  شما از بین خواهند رفت.

صبر و سعة صدر یکی از ارزش های اخلاقی یک مسلمان است. یک مربی مسلمان باید آراسته به صبر و سعة صدر باشد.

حضرت موسی (ع) وقتی می خواهد رسالت بزرگ خود را شروع کند از خدا سعة صدر درخواست می نماید: «ربّ اشرح لی صدری؛ 1پروردگارا سینه ام را گشاده کن». علی(ع) نیز می فرمایند: «ابزار ریاست سعة صدر است». خداوند در قرآن بیشتر ارزش های معنوی را در کنار صبر ذکر کرده است که به چند نمونة آن اشاره می کنیم:

یک پژوهش کاربردی:اصول و روش های تربیتی از دیدگاه پیامبر اکرم(ص)

در پژوهش حاضر با روش تحلیل اسنادی، مبانی، اصول و روش های تربیت از منظر پیامبر اکرم(ص) مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه ی آماری، کلیه ی احادیث و روایات موجود در منابع معتبر منسوب به آن حضرت بوده اند. بنابراین، نمونه گیری انجام نشده است. ابزار پژوهش، فهرست وارسی بوده که روایی صوری آن به وسیله ی تأمین نظریات صاحب نظران و پایایی آن نیز طی محاسبه ی ضریب همبستگی داده های حاصل از تحلیل اولیه با تحلیل مجزای دیگر برابربا 87 بوده است. داده های حاصل از تحلیل اسنادی، مورد تجزیه و تحلیل کیفی قرار گرفته و در نهایت، شش مبنای تربیتی، شانزده اصل تربیتی به علاوه ی سی و هشت روش تربیتی مربوط به آنها به دست آمدند.

مقدمه

پیامبر اکرم(ص) وجود عینی قرآن کریم است که با رفتار و گفتار خود، آیات الهی را به منصه ی ظهور رسانده است. لذا سنت نبوی، هم سنگ قرآن عظیم، اولین بنا در بنیان رفیع فرهنگ و نظام تربیت اسلامی به شمار می رود. خداوند در سوره ی احزاب، پیامبر اسلام(ص) را به عنوان الگوی مناسبی برای انسان ها معرفی کرده است: «لَقَد کانَ لَکُم فی رسُول اللّه أُسوَه حَسَنه...» (احزاب،21)؛ و این معرفی "در واقع بیان بزرگ ترین تفاوت مکتب انبیا و غیر آن است، چرا که مکتب انبیا از خصوصیت عملی بودن و توجه به عینیت داشتن برخوردار است" (دلشاد تهرانی،1372 ،17). همچنین برانگیخته شدن وی به پیامبری از سوی خداوند، دلیلی برای هدایت انسان ها بود، چرا که قاعده ی لطف پروردگار بر این امر حکم می کرده است. به نص صریح قرآن، اگر تربیت الهی پروردگار توسط مربیان برگزیده صورت نمی گرفت، هدایت آنها میسر نمی شد و آنها در گمراهی و ضلالت باقی می ماندند: «هُوَ الّذی بَعثَ فی اْلأمِّیِّینَ رَسُولاً مِنهُم یَتلُوا عَلیهِم آیاته وَ یُزَکّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکمَه وَ إن کانُوا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ» (جمعه، 2). طبق این آیه ی شریفه، تزکیه و تقوا و تعلیم کتاب و حکمت از اهداف بعثت انبیا به شمار می رود (نصری،1376). تربیت پیامبر اسلام(ص) بود که در عصر جاهلیت از انسان هایی که قرن ها از تمدن و فرهنگ دور بودند زاهدان ودلاورانی ساخت که پس از گذشت نیم قرن از طلوع اسلام، فرمانروای نیمی از جهان شدند(الصفار، 1383).

چه کنیم شیطان دور و برمان نچرخد؟!(نمونه طرح بحث در حلقه ها)

انسان یک بُعد جسمانی و ظاهری دارد و یک بُعد ملکوتی و آسمانی. تنها کسانی می‌توانند انسان را تعلیم و تربیت کنند که او را بشناسند. این طور که از آیات شریفه‌ی قرآن و مکتب انبیاء برمی‌آید، شناخت انسان با توجه به این بُعد غیبی و ملکوتی‌اش، در انحصار انبیاء و ائمه علیهم‌السلام است. ایشان از ناحیه‌ی خدای متعال انسان را کاملاً می‌شناسند و لذا مأموریت دارند که انسان را تربیت کنند. وظیفه‌ی اصلی انبیاء تربیت آدمی است و لاغیر. البته کارها و خدمات دیگری هم دارند، اما وظیفه‌ی اصلی انبیاء همانا تربیت انسان‌ها بوده تا آن‌ها را به مقام والای خودشان برسانند.

قرآن می‌فرماید مقام انسان از همه‌ی موجودات بالاتر است. لذا مربی او هم باید خیلی بالا و والا باشد. قرآن انسان را مسجود فرشتگان معرفی می‌کند و در این باره تعبیر «کلّهُم أجمعون» (سوره‌ ص، آیه‌ 73) را به کار می‌برد. یعنی همه‌ فرشتگان و حتی فرشتگانی چون جبرئیل و میکائیل که مقام عالی دارند، در مقابل انسان و در برابر حضرت آدم تعظیم کردند. همین انسان همواره بین دو دعوت قرار دارد؛ یکی دعوت شیاطینِ جن و إنس و دیگری دعوت فرشتگان و انبیاء. انسان دائماً بین این دو بالا و پایین می‌رود تا این که جذب مکتب انبیاء یا جذب راه و روش شیاطین شود. از اول خلقت تا الان نیز أکثرهم لایعقلون بوده‌اند. یعنی بیشتر افرادِ بشر جذب شیاطین شده‌اند. قرآن اما یک دسته را استثناء می‌کند که خود شیطان نیز قبول کرده و آن، بندگان مُخلَص (به فتح لام) خداوند است ..