چگونگی شکل گیری انگیزه‌های درونی

همانطور که بسیاری از علماء فرموده اند: انگیزه نتیجه قهری برخی مقدمات است که اگر مربیان در زمینه تحقق مقدمات آن تلاش کنند عادتاً انگیزه نیز ایجاد می شود. اما ایجاد کردن خود انگیزه مانند برخی دیگر از مفاهیمی از این قبیل (مانند اراده ، محبت و ... ) امکان پذیر نبوده و اصولاً ممتنع می باشد. از طرفی تعیین مبادی ایجاد انگیزه نیز همچون سایر مباحث روان شناسی کار چندان ساده و آسانی نیست. با اینحال ردپای شکل گیری انگیزه های درونی را می توان در موارد ذیل جستجو کرد:

1- ترغیب افراد جهت شناخت تکلیف و عمل به آن

در مکتب اسلام قلمرو مسؤولیت انسان مومن بسیار وسیع است زیرا مسلمان هم در برابر خدا و هم در برابر خویشتن و هم در برابر خلق خدا مسؤولیتهای متناسب به خود دارد که نشات گرفته از تفکر واندیشه دینی اوست . به هر مقدار که از

عناصر مسوولیت زا ( علم عقل رشد و قدرت ) بیشتر بهره مند باشد مسؤولیت او نیز بیشتر خواهد بود. چنانچه بسیجیان نسبت به تکلیف خود آگاه شوند ، و نسبت به آن ترغیب شوند ، انگیزه انجام بزرگترین کارها را خواهند داشت و هیچ چیز مانع عمل ایشان به تکلیف نخواهد بود. به عنوان مثال وقتی حضرت امام شکست حصر آبادان و یا آزاد سازی خرمشهر را به عنوان یک تکلیف الهی از بسیجیان دوران دفاع مقدس طلب می نمایند ، بسیجیان جان بر کف تمام سعی و تلاش خود را جهت انجام وظیفه الهی خود مبذول داشته و در مدت زمان کوتاهی خواسته ولی فقیه زمان خویش را محقق نموده ، و در این راه رشادتها می نمایند.

و یا پس از فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) مبنی بر مقابله با تهاجم فرهنگی ،‌ بسیجیان دلسوز در نقاط مختلف کشور با دست خالی و بدون هیچ چشم داشت مادی در مقابل تهاجم فرهنگی ایستاده و در این راه موفقیت های چشمگیری نیز کسب کردند که طرح صالحین یکی از نتایج درخشان آن می باشد.

لذا سرگروه نیز می تواند با بیان ضرورت عمل به تکلیف و شناساندن تکلیف به متربیان خود در این راه قدم برداشته و به نتایج مطلوبی دست پیدا کند. و انگیزه های لازم را جهت نیل به اهداف متعالی بسیج در وی ایجاد نماید.البته تنها کسانی می توانند در مقام انجام مسؤولیت و عمل به تکلیف از تمامی این موانع بگذرند که ایمانشان به خدا قوی باشد. هر چه ایمان قوی تر باشد استقامت در راه انجام تکلیف نیز بیشتر خواهد بود.

2- تعیین و بیان اهداف تربیتی و آموزشی

آنچه را که از یادگیرندگان به عنوان هدف آموزشی انتظار دارید، در آغاز کاردقیقاً به متربیان بگویید. ترغیب یادگیری متربیان مستلزم بیام صریح هدف‌های آموزشی و تربیتی نوع رفتارها یا مهارت‌هایی است که آنها می‌خواهند بیاموزند. پژوهش‌های انجام شده نشان داده‌اند یادگیرندگانی که ازهدف‌های درس و آموزشی مطلع نمی‌شوند، به خوبی یادگیرندگانی که مربی پیش از آغاز درس دقیقاً به آنها می‌گوید که چه انتظاراتی از آنها دارد، در پیشرفت مطالب موفق نمی‌شوند.

علاوه بر این مطلب ، مربیان باید در ضمن دادن هدف‌های آموزشی به یادگیرندگان ، در آنها نسبت به نتایج یادگیری انتظارات مثبتی ایجاد کنند. ندادن اطلاعات ضروری به یادگیرندگان درباه نتایج مهم فعالیت‌های یادگیری‌شان یا ایجادانتظارات منفی در آنان درباره کاری که باید بکنند، منجر به انگیزه یادگیری در آنها نخواهد شد.

3- ارائه الگوهای ایده آل و دست یافتنی

4- روش های تربیت و آموزش

5- تلقین و القاء

6- عبرت آموزی

7- تفکر و تدبر

8- تعقل و استدلال

9- احساس موفقیت اولیه

10- انجام تشویق های کلامی و معنوی

در بسیاری مواقع تقویت ملموس به اندازه تشویق‌های کلامی مربی موثر نیست. استفاده از اظهاراتی چون خوب ،عالی ، مرحبا پس از عملکرد درست دانش‌آموز از تدابیر موثر انگیزشی است. تشویق دانش‌آموز ساده‌ترین و طبیعی‌ترین وسیله است که به سهولت در اختیار مربیان قراردارد موثرترین تشویق آن است که به رفتار و عملکرد درست دانش‌آموز وابسته باشد. ضمناً مربی نباید بیشتر از اندازه لازم متربیان را مورد ستایش و تشویق قرار دهد. تشویق بیش از حد اثرش را از دست می‌دهد و از خاصیت تقویت کنندگی آن کاسته می‌شود.

11- اعطای مسؤولیت

12- اظهار اعتقادات

13- مشاوره های فردی و خصوصی

14- ایجاد رقابت سالم بین همسالان

15- نظارت مستمر تربیتی

مواردی که باعث سستی انگیزه می شود عبارت است از:

1- مقایسه                                                         2- تبعیض 

3- تهدید                                                          4-  جریمه های تحقیر کننده

نکات قابل توجه در ایجاد انگیزه

1- رعایت کردن اولویت ها

ارائه مطالب درسی به صورت متوالی ، از ساده به دشوار موجب می‌شود که یادگیرندگان ابتدا در یادگیری مطالب ساده به اندازه کافی موفقیت بدست آورند. این کسب موفقیت اولیه ، انگیره یادگیرنده رابرای یادگیری‌های بیشتر افزایش می‌دهد و بر آمادگی او می‌افزاید. علاوه بر این کسب پیشرفت غالبا به دریافت پاداش و تایید از سوی مربی و والدین منجر می‌شود که این خودیکی از عوامل انگیزشی بشمار می‌آید. بنابراین مربی باید سعی کند تا در تمام مراحل آموزشی برای همه یادگیرندگان فرصت کسب موفقیت فراهم آورد.

2- رعایت کردن تفاوت های فردی

3- شناخت حساسیت های نوعی و فردی

4- ایجاد فضا برای افراد با انگیزه

5- وجود راههای دیگر جهت انگیزه های خاص